gru 062015
 
Konstanty Ildefons Gałczyński (źródło zdjęciaa: wikipedia.pl)

Konstanty Ildefons Gałczyński (źródło zdjęciaa: wikipedia.pl)

O świcie 13 października odzyskałem przytomność w niemieckim okopie. Leżałem na kawałku papy, czułem się bardzo zmęczony, w uszach mi dzwoniło, a w prawej nodze poniżej kolana, prowizorycznie przez kogoś obandażowanej, czułem dotkliwy ból. Niemcy nie zwracali na mnie uwagi, jedni obserwowali front, inni dyskutowali lub jedli spokojnie śniadanie. Usiadłszy zacząłem szukać w pamięci odpowiedzi na pytanie, jak się tu znalazłem. Szukając w kieszeniach papierosów, po nieładzie panującym w moich rzeczach poznałem, że byłem uprzednio dokładnie obszukany. Znalazłszy papierosa wziąłem go do ust i ssałem niezapalonego, ponieważ nie miałem zapałek. Jakiś Niemiec rzucił w moją stronę pudełko, podziękowałem skinieniem głowy.
Ciągle myślałem o jednym – co było przyczyną, że znalazłem się w niewoli? Doszedłem do wniosku, że albo rzucono w moją stronę granaty, albo wybuch miny pozbawił mnie przytomności. Po pewnym czasie jeden z „fryców” podszedł do mnie i po ruchach zrozumiałem, że mam iść za nim. Niemiec ruszył przodem, a ja kuśtykając, opierając się na kiju, za nim. Okopem dotarliśmy do rozległej, otoczonej pagórkami doliny. Znalazłem się wśród sporej grupy naszych rannych Kościuszkowców. W południe ruszyliśmy w kilkugodzinną drogę. Zatrzymano nas dopiero w jakiejś wsi, w której znajdował się w jednej z chałup niemiecki sztab. W chałupie widzieliśmy kilku oficerów, telefony oraz przewody. Zapisano nasze dane personalne. Niektórzy z oficerów posługiwali się czystą polszczyzną, a i język rosyjski był im nie obcy. Wyczekując na rejestrację w kartotekach, byliśmy świadkami tragicznej walki powietrznej. Zza wzgórza wyleciały dwa samoloty nieprzyjaciela, zaraz za nimi jeden radziecki jednomotorowy samolot, który serią z karabinu zapalił jedną maszynę wroga. Taki sam los spotkał wkrótce drugą. Wtem artyleria przeciwlotnicza wzięła w krzyżowy ogień „nasz” samolot. Lotnik zdążył wyskoczyć na spadochronie, a maszyna runęła na ziemię. Pilota Niemcy przywieźli w przyczepie motocyklowej, był ranny. Kiedy spisano dane, kilku żołnierzy zabrało nas i dalej w drogę. Na nocleg zamknęli nas do jakiejś stodoły, gdzie poprzednio stały konie.
Po kilkunastu dniach powędrowaliśmy do Orszy. Idąc ulicą usłyszeliśmy przypadkową rozmowę kilku mężczyzn, uprzedzali nas oni abyśmy nie wstępowali w szeregi Własowa. Nazwisko to było nam obce. Jak się okazało, uprzedzali nas radzieccy partyzanci. W Orszy rannych i chorych na malarię umieszczono w szpitalu. Noce były niespokojne, ciągle słychać było strzelaninę. Personel szpitala składający się z miejscowej ludności informował nas o sytuacji na froncie, a także o tym, że wielkie zgrupowania partyzantów radzieckich nocami napadają na wroga i stąd ta strzelanina.
Po kilku tygodniach przerzucono nas dalej na zachód w lasy. Tu w jednym z obozów trzymano nas jeszcze kilka tygodni. Tu również w nocy karabiny maszynowe nie dawały spać, to partyzanci radzieccy nękali wroga. W leśnym obozie byliśmy odcięci od świata, nie wiedzieliśmy co się dzieje na frontach, chociaż domyślaliśmy się, że Niemcy są nadal w odwrocie.
Po jakimś czasie załadowano nas do wagonów i wysłano do Rzeszy. Pociąg w obawie, aby nie odbili nas partyzanci, miał wzmocnioną straż. Przed wyjazdem wydano nam racje chleba i wody, a następnie zaplombowano wagony. Dojechaliśmy do miejscowości Altengrabow w województwie Magdeburg – „stalag XI a”. Tu skierowano nas do podobozu znajdującego się w polu poza miastem. W podobozie Groslibarsk, otoczonym ze wszystkich stron drutem kolczastym jeńcy przechodzili kwarantannę. Obóz urządzony był typowo: kilka baraków pilnowało w dzień i noc w swoich czterech „wyszkach” kilku Niemców. W jednym narożniku obozu w ogrodzonym baraku mieściła się komendantura, kuchnia i magazyn.
Jeńcy byli różnych narodowości: Polacy, Rosjanie, Holendrzy, Francuzi, Belgowie. Groslibarsk był postrachem jeńców i my także zapamiętaliśmy swój krótki pobyt w tym obozie. Tutaj przez trzy dni nie otrzymywaliśmy ani grama chleba, tu zginęło dwóch naszych towarzyszy, którzy wybrali się po ziemniaki do kopców, tu dosięgła ich kula gorliwego wachmana. Po trzech dniach przyjechali ci, którym führer obiecał folwarki na Ukrainie, jeden kapitan i dwóch poruczników. Żeby inspekcja wypadła „ładniej”, wachmani ganiali nas po placu od wschodu do zachodu słońca. Rolę tłumacza powierzono jednemu z naszych, nazwiskiem Klesza, który uczył nas co znaczy „achtung” to jest – baczność itd.
Ponieważ byłem chory skierowano mnie do szpitala w „stalagu XI a” Altengrabow. Dyrektorem szpitala był dr Włodzimierz Przybylski, jeniec z wojny w 1939 r. Cieszył się on wśród nas opinia bardzo dobrego chirurga i szanowanego oficera. Wśród chorych i rannych byli przedstawiciele różnych narodowości. Wkrótce po moim przybyciu do szpitala, zostałem poddany operacji, którą robił dr Przybylski.
Życie w szpitalu było bardzo monotonne. Jedynym urozmaiceniem były codzienne wiadomości z frontu, tłumaczone na kilka języków i zdobywane przez naszego rodaka, przy pomocy starannie ukrytej radiostacji. Każda dobra wiadomość lotem błyskawicy roznosiła się po obozie. Mimo solidarności Polacy często zarzucali Aliantom, że ci nie otwierają drugiego frontu. Na znak żałoby z tego powodu jeden z naszych towarzyszy, były leśniczy Kolęda, postanowił się nie golić do chwili rozwinięcia drugiego frontu na zachodzie Europy.

Doczekaliśmy się: wiosną 1944 roku Alianci organizowali naloty na Berlin, Hanower i inne miasta. Niemcy w obozie byli poważnie zaniepokojeni. Sam obóz nie był bombardowany. Amerykanie wiedzieli,, ze jest to obóz jeniecki, przypominały o tym również ogromne czerwone krzyże na dachach baraków szpitalnych.
W drugiej połowie 1944 r. rozmawiając z Andrzejem o gorliwości komendanta – zwanego szpiclem, Andrzej powiedział mi, że wkrótce zapłacimy mu za wszystko. Wszyscy, którzy przeszli przez szpital w Altengrabow, znali go.
W obozie zawarłem wiele znajomości, ze szczególnym sentymentem wspominam Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego. Był to wspaniały człowiek i kolega, skromny i spokojny. Interesowała go nasza Dywizja, życie, nastroje żołnierzy. Na pytanie, gdzie pójdzie po wojnie, Konstanty odpowiedział mi: Ojczyznę cenię ponad wszystko i bez względu na to, jaki ustrój będzie u nas po wojnie, ja wrócę do ukochanej Warszawy.

Czekaliśmy końca wojny, wiedzieliśmy że to już kwestia miesięcy. Aby czas szybciej mijał graliśmy z Francuzami w siatkówkę i piłkę nożną. Mieliśmy również teatr, w którym sami graliśmy. Wśród nas był znakomity francuski komik – Fernandel. Sam jego wygląd, spojrzenie, uśmiech rozśmieszał.
Oto jedna scena z przedstawienia granego w baraku-teatrze. Aktorami byli sami mężczyźni znakomicie ucharakteryzowani na kobiety. Podczas tego przedstawienia nie obeszło się bez pana Gałczyńskiego. Recytował on wtedy swój wiersz pt. „Dwie flagi”.
W pierwszych dniach sierpnia dotarła do obozu wiadomość o Powstaniu Warszawskim. Niemcy byli coraz bardziej zaniepokojeni. Oni również rozumieli, że koniec III Rzeszy jest już bliski. Jeńcy odnosili się z pogardą do tracących pewność siebie ciemięzców. Byli zdezorientowani, nie wiedzieli co się dzieje. Informacji starali się zaciągać u jeńców.
Na terenie szpitala spośród lekarzy wyróżniał się dentysta Andrzej, nazywany przez nas Andriuszą. Był on z pochodzenia Rosjaninem, należał do partii. Najbliższym jego przyjacielem był pewien Jugosłowianin. Dziwiło mnie to, że człowiek ten ilekroć pojawiał się u nas w szpitalu zmieniał „maskę” – raz był z brodą, raz bez, raz kulał raz nie itp.
Spytałem o to Andriuszę. Odpowiedział mi historię swego przyjaciela. Jak się okazało ów Jugosłowianin, inżynier, był partyzantem. Wpadł w ręce „fryców”, którzy skierowali go do obozu karnego, gdzie miał czekać na wyrok. Udało mu się stamtąd zbiec i znalazł u nas schronienie.

W pierwszej połowie października do szpitala przywieziono niewielką grupę rannych powstańców z powstania Warszawskiego. Przywieźli oni ze sobą wiele ciekawych wiadomości o wprost niewyobrażalnych wyczynach walczących powstańców. Szczególnie zainteresowała nas historia zamachu na kata Warszawy Kutscherę. Wiadomości te napawały nas – Polaków dumą. Niemców tymczasem nękały naloty Aliantów i akcje sabotażowe komunistów i partyzantów.
Pamiętam jedną wielką akcję. W pobliżu Altengrabowa znajdowały się ogromne składy broni i amunicji, które jeńcy radzieccy w 1945 r. wysadzili w powietrze. W wyniku eksplozji w wielu domach, w promieniu 5 kilometrów, wypadły okna. W styczniu 1945 r. zaistniała konieczność ponownej operacji mojej nogi. Był to skutek nieodpowiednich warunków życia w obozie. Operację metodą „Beka” (tak nazywali tę metodę leczenia lekarze) przeprowadził dr Przybylski i nieznany mi lekarz przywieziony z powstania. Znowu na dłuższy czas zostałem przykuty do łóżka.
Któregoś majowego dnia 1945 r. usłyszałem radosne okrzyki. Podniosłem się z łóżka i o laskach wyszedłem przed barak. Oto co zobaczyłem: tłumy jeńców biegły w stronę komendantury, inni już stamtąd wracali niosąc pełne kieszenie i czapki czekolad, papierosów mówiąc, że wojna skończona. Jak się potem okazało dwa amerykańskie dżipy podjechały do bram obozu i zrzuciły nam swój ładunek żywności i papierosów. Oficer amerykański, jak wynikało z relacji naocznych świadków, zapewniał że wojna wkrótce się skończy. W obozie zapanowało radosne podniecenie. Ale Niemcy w ciągu dwóch najbliższych dni nadal pełnili warty na wszystkich punktach. Na trzeci dzień od strony miasta, w godzinach przedpołudniowych, na drodze pojawiła się karawana piętnastu sanitarek amerykańskich i kilka innych samochodów. Na czele kolumny jechał starszy oficer. Kiedy samochody zbliżyły się do obozu, z jednego wysiadł oficer i czystą niemczyzną rozkazał strażnikowi otworzyć bramy. Strażnik wykonał rozkaz bez słowa. Kolumna ruszyła do baraków jeńców amerykańskich. Ciężko rannych i chorych załadowano na samochody, które odjechały w kierunku Łaby.
Czwartego dnia rano, z miasta gdzie znajdował się obóz jeńców radzieckich, dotarły do nas radosne okrzyki „Ura! Ura!” Dotarły tam czołgi radzieckie, łamiąc ogrodzenie wjechały na teren obozu. Obóz był wyzwolony. Radosne okrzyki długo nie milkły.
U nas mimo otwartej bramy Volksturm pełnił służbę normalnie, jak gdyby nic nie zaszło. Komendanta obozu – nazywanego przez nas Szpiclem – od kilku dni nie było widać. Dowiedzieliśmy się, że nawiał do domu, a mieszkał w odległości 18 km od obozu. Andrzej z Jugosłowianinem postanowili odwiedzić go. Andrzej przed podróżą powiedział do przyjaciela: no wiesz druhu, musimy złożyć kondolencje Szpiclowi jeszcze dzisiaj, żeby czasem gdzieś się nam nie zapodział. Powsiadali na rowery i pojechali.
W tych radosnych dniach przeżyłem jedno bardzo nieprzyjemne zdarzenie. Naprzeciw obozu, w pięknej willi mieszkała rodzina niemieckiego oficera, żona, zamężna córka i jej dwuletnie dziecko. Kiedy kobiety zrozumiały, że Niemcy wojnę przegrali, postanowiły odebrać sobie życie. Zażyły truciznę dostarczoną im przez lekarza, matka dała truciznę również dziecku. Maleństwo dostało widocznie za małą dawkę, bo na drugi dzień, kiedy jeńcy weszli do domu zobaczyli płaczące, głodne, zamroczone dziecko.
Tej nocy piechota radziecka dotarła do naszego obozu. Ogromna radość panowała w nim. Swoją szczególną wdzięczność okazywali Polacy, którzy szósty rok poniewierali się po obozach hitlerowskich. Następnego dnia sprowadzono nas do wyposażonego radzieckiego szpitala polowego. Rannych i chorych lekarze otoczyli troskliwą opieką. Poprawiło się wyżywienie. Brukiew, która przedtem dominowała w naszym jadłospisie, zniknęła zupełnie. 20 maja 1945 r. opuściliśmy Altengrabow. Samochodami, my chorzy i ranni pod opieką dr Przybylskiego szeroką autostradą wracaliśmy do Ojczyzny, do Polski!!!
Po drodze powtarzał się taki obrazek: ludzie rowerami, ręcznymi wózkami, pieszo, wszyscy z flagami narodowymi szli do domu, do Polski, Francji, Holandii itd. Szli w swoim kierunku. Po kilku dniach pobytu jeszcze w jednej, nieznanej mi, miejscowości wsiedliśmy do pociągów i jechaliśmy dalej w kierunku Słubic. W grupie rannych tylko ja byłem z 1 Dywizji, pozostali to jeńcy z 1939 r., powstańcy warszawscy: Stefan Wąsążniak, Henryk Konarzewski i inni.

Do Poznania dotarliśmy 30 maja 1945 roku. Dr Przybylski umieścił nas w szpitalu Przemienienia Pańskiego. Szpital o którym mowa, był uszkodzony przez działania wojenne. Cały szczyt budynku od strony południowej był rozbity. Kiedy słońce oświetlało przez tę ogromną dziurę korytarz szpitala, wiedzieliśmy, że to już pora obiadowa. Społeczeństwo Poznania rozumiejąc potrzeby szpitala w czynie społecznym uporządkowało jego teren i oddało do użytku. Siostra przełożona zaopatrywała szpital w warzywa przewożone codziennie z ogrodu za miastem, na małym osiołku będącym do jej dyspozycji.
Chyba w połowie czerwca St. Mikołajczyk wraz ze swymi zwolennikami zorganizował na Placu Wolności wiec. Ja również „miałem zaszczyt” uczestniczyć w tym wiecu. Między wierszami jego przemówienia „pachniało” sanacją. Za jego ideały już wtedy nie miałem zamiaru oddać swej poniewierki, walki, kalectwa. W szpitalu poznałem pana Goleńczaka. Ojciec jego wyjechał na Ziemie Odzyskane i osiedlił się w Pomorsku. Goleńczak zaproponował, abyśmy po opuszczeniu szpitala pojechali na Zachód. 15 lipca 1945 r. wypisano mnie ze szpitala i za aprobatą „Puru” wyjechaliśmy na Ziemie Odzyskane, nie szukając większego szczęścia – bo samo przeżycie straszliwej wojny już nim było.

cze 072015
 
Zdzisław Kociemba

Zdzisław Kociemba

Dzięki uprzejmości Cezarego Wocha przedstawiamy wspomnienia Zdzisława Kociemby, którego pamiętają starsi mieszkańcy. Pan Zdzisław Kociemba był przez pewien czas w latach 50-tych nauczycielem i kierownikiem szkoły w Brodach a także amatorsko zajmował się wywoływaniem zdjęć w ciemni, którą sam urządził. Natomiast jego ojciec był wójtem gminy w Nietkowicach.

Praca nauczyciela i motocykle były moją życiową pasją. W pracę pedagogiczną którą traktowałem jak powołanie, wkładałem wszystkie swoje umiejętności i serce po to, aby dobrze przeżyć życie. Dzisiaj z perspektywy lat mogę powiedzieć, że było ono ze wszech miar udane i spełnione. Jest koniec czerwca 2012 roku. Czerwieńsk

Nazywam się Zdzisław Kociemba i urodziłem się 3 czerwca 1932 roku w Chełmie Lubelskim. Jak łatwo policzyć kilka dni temu ukończyłem właśnie lat 80 i jak Pan widzi, jestem trochę „wiekowy”… . Moja rodzina wywodzi się jednak z poznańskiego, bo zarówno Ojciec Franciszek rocznik 1900 jak i Matka Władysława rocznik 1902 urodzili się i wychowali w Kościanie.
Moi dwaj bracia Aleksander rocznik 1928 i Jerzy rocznik 1929 również urodzili się w Kościanie, ja natomiast już na wschodnich terenach Polski czyli w Chełmie Lubelskim. Historię swojego życia dobrze pamiętam, a szczególnie pierwszy dzień mojego pójścia do szkoły, który przypadł na 1 września 1939 roku.
Pamiętam, że był to piękny słoneczny dzień wrześniowy i cieszyłem się jako pierwszoklasista z uroczystego rozpoczęcia roku szkolnego. Niestety alarm lotniczy zmienił nasze plany ponieważ nadleciały niemieckie samoloty i musieliśmy w pośpiechu opuścić teren szkoły.
Wszyscy uczniowie i nauczyciele skryli się w przygotowanych wcześniej okopach rozciągających się w pobliżu koszar. Po odwołaniu alarmu udaliśmy się do domów i tak zakończyła się dla mnie i moich kolegów inauguracja roku szkolnego w szkole podstawowej. W następnych dniach kontynuowaliśmy jednak naukę szkolną, ale była ona przerywana nalotami niemieckiego lotnictwa.
Celem tych ataków były głównie transporty kolejowe. Niemcy atakowali konwoje wojskowe oraz wojskowe transporty zaopatrzeniowe. Taka sytuacja utrzymywała się w miesiącu wrześniu przez 2-3 tygodnie, po czym nastąpiła cisza. Naloty ustały, żadne wojska do miasta nie wkraczały, a wojska polskie całkowicie opuściły Chełm i udały się na front.
W ostatnią niedzielę września nadleciał radziecki samolot transportowy, prawdopodobnie Li-2 który na małej wysokości tak, że można było dostrzec znaki rozpoznawcze, krążył dość długo nad miastem i poligonem wojskowym. Najprawdopodobniej rozpoznawał teren dla swoich wojsk, które wkrótce po tej „wizycie” wkroczyły do miasta.
Wojska sowieckie nie zajmując chwilowo koszar rozlokowały się na terenach poligonowych, co umożliwiło rodzinom wojskowym dalsze zamieszkiwanie w wojskowych blokach.
Na czas pobytu Rosjan w naszym mieście nauka szkolna została zawieszona. Wznowiono działalność naszej placówki szkolnej dopiero po opuszczeniu wojsk rosyjskich i wkroczeniu wojsk niemieckich. Niestety nauka nie trwała długo, bowiem Niemcy nakazali opuszczenie budynku szkolnego. W ciągu kilku godzin trzeba było wywieźć wyposażenie szkoły w której Niemcy urządzili dom wypoczynkowy dla swoich żołnierzy.
Kierownik szkoły Pan Germata uzyskał od Niemców pozwolenie na nauczanie, lecz bez zagwarantowania odpowiedniego lokalu. W powyższej sytuacji w różnych punktach miasta nauczanie zorganizowano u osób prywatnych. Uczniowie różnych klas nie mieli ze sobą kontaktu, bowiem każda klasa spotykała się w odrębnym lokalu. Nawet przez pewien czas uczęszczaliśmy na lekcje co drugi dzień.
W tych nienormalnych warunkach w Chełmie ukończyłem cztery klasy szkoły podstawowej. Pomimo różnych przerw w nauczaniu te cztery klasy ukończyłem w ciągu trzech lat, bo wobec dobrych postępów w nauce opuściłem drugą klasę przechodząc od razu z klasy pierwszej do trzeciej. Po przeprowadzce do Siedlisk powiat Krasnystaw kontynuowałem naukę w klasie piątej i szóstej.
Przez pierwsze pięć lat zakres przedmiotów nauczania został zawężony do języka polskiego, rachunków, przyrody, rysunków, śpiewu i religii. Wyeliminowano naukę historii i geografii, natomiast wiadomości z tych przedmiotów poznawałem na zorganizowanych tajnych kompletach .
Z podręczników szkolnych do języka polskiego, przyrody i śpiewników, Niemcy nakazali usunąć wszystkie treści i znaki patriotyczne takie jak: godło, orzeł, hymn i wiersze patriotyczne. Odtwarzanie treści patriotycznych w jakiejkolwiek formie było surowo zakazane.
Niemcy do szkół wprowadzili odpowiednio zredagowane pismo „STER”. Było ono wybitnie propagandowe, w sposób zakamuflowany propagujące niemiecką kulturę i osiągnięcia, zawierało też w ograniczonym zakresie informacje przyrodnicze i geograficzne, ale słowo polskie nigdy tam miejsca nie znalazło.
Dopiero po wyzwoleniu naszych terenów w lipcu 1944 roku, klasę szóstą ukończyłem w normalnej szkole z pełnym zakresem treści i przedmiotów nauczania.
Jak to się stało, że znaleźliśmy się na wschodzie? Otóż Ojciec w roku 1917 wziął udział w Powstaniu Wielkopolskim w którym walczył do końca za co został odznaczony Medalem Rodła. Następnie rozpoczął zawodową służbę wojskową w czasie której brał udział w kampanii roku 1920, walczył i stacjonował w okolicach: Podbrodzia, Oszmiany, Wilna i Troków.
Po zakończeniu działań wojennych jego jednostka została skierowana do Chełma Lubelskiego w której służył do roku 1939, czyli praktycznie do wybuchu wojny z Niemcami. Dosłużył się stopnia starszego sierżanta i był szefem 4 kompanii 7 Pułku Piechoty Legionowej. Dowódcą Pułku był pułkownik Dąbek późniejszy słynny dowódca obrony wybrzeża, a po jego odejściu dowódcą Pułku został major Muzyka.
Ojciec ze swoim Pułkiem we wrześniu 1939 roku wyruszył z Chełma na wojnę niemiecko-polską. Jego Pułk stoczył ciężkie boje w słynnej bitwie nad Bzurą. Była to jedyna przeprowadzona na tak dużą skalę operacja zaczepna przeciwko III Rzeszy, aż do roku 1941.
Polscy żołnierze wykazali się prawdziwym bohaterstwem, ale niestety ulegli przeważającej sile wroga któremu w pierwszej fazie bitwy zadali bardzo duże straty. Około 50 tysięcy żołnierzy wyrwało się z okrążenia i przedostało do Puszczy Kampinoskiej w rejon Warszawy, a około 100 tysięcy dostało się do niewoli.
Ojciec z żołnierzami swojej kompanii przez dwie doby ukrywał się na bagnach zanurzony w błocie po szyję. Uszedł z życiem i uratował kolegów dzięki znajomości języka niemieckiego, co pozwoliło na tłumaczenie zasłyszanych niemieckich rozmów i rozkazów.
Po powrocie do domu cudem uniknął Katynia dzięki przytomności umysłu mojej Mamy która widząc, że Rosjanie aresztują wszystkich wojskowych ostrzegła Ojca i zorganizowała skuteczne opuszczenie koszar na terenie których zamieszkiwaliśmy do czasu wkroczenia wojsk rosyjskich.
W cywilnym ubraniu i chłopskiej baranicy Ojciec przekroczył bramę koszar na konnym wozie wywożącym nasz dobytek. Dzięki temu kamuflażowi i pomocy znajomych gospodarzy którzy użyczyli konnej podwody, nie wpadł w ręce rosyjskich najeźdźców.
Na mocy porozumienia Ribbentrop – Mołotow Rosjanie opuścili wcześniej zajęte tereny Lubelszczyzny i wycofali się za Bug, a do Chełma wkroczyły oddziały niemieckie i zaczęły się ich krwawe rządy.
Ponieważ Ojcu cały czas groziło aresztowanie, wyprowadził się do Siedlisk w gminie Fajsławice powiat Krasnystaw, gdzie pracował w tamtejszym młynie jako buchalter. Jako pochodzący z poznańskiego znał dobrze język niemiecki, a właściciele młyna traktowali ten fakt jak błogosławieństwo z powodu licznych niemieckich kontroli.
Ja z Matką i braćmi do jesieni 1943 roku zamieszkiwaliśmy w Chełmie. W tym czasie zupełnie przypadkowo, po zamachu na szefa miejscowego gestapo, w czasie ulicznej łapanki został złapany i aresztowany jako zakładnik mój Ojciec, który przebywał właśnie u nas z krótką wizytą.
Po aresztowaniu osadzono Go w więzieniu na Lubelskim Zamku. W tym czasie na szefa gestapo miał miejsce ponowny zamach po którym zamachowców ujęto, a aresztowani zakładnicy zostali zwolnieni. W tej grupie był również mój Ojciec.
W roku 1944 po wyzwoleniu spod niemieckiej okupacji Ojca powołano do zawodowej służby wojskowej w szkole podoficerskiej w Lublinie. Jego wojskowa kariera została jednak przerwana z powodu tragicznego przypadku.
Otóż Polacy obejmowali koszary po wycofujących się Rosjanach którzy masowo kradli wszystko co tylko się dało. Ojciec otrzymał rozkaz zatrzymywania złodziei włącznie z użyciem broni palnej. Kiedy nadjechał samochód z łupami i Rosjanie nie chcieli się zatrzymać, Polacy otworzyli ogień i rykoszetujący pocisk uderzył Ojca w lewe ramię w którym praktycznie stracił władzę. W ten sposób została zakończona jego wojskowa służba.

Wspomnienia udostępnione dzięki życzliwości autora Cezarego Wocha

(opublikowane na sycowice.net oraz w książce autorstwa Cezarego Wocha Drogi do domu)

lut 062015
 
Stanisław Krupa

Stanisław Krupa

Tuż przed Świętami Bożego Narodzenia napisał do nas e-meila interesujący gość. Nawiązaliśmy kontakt e-meilowy i telefoniczny. W Nowym Roku zostaliśmy mile zaskoczeni. Efektem tego kontaktu są bardzo ciekawe wspomnienia Pana Stanisława Krupy, który urodził się, spędził dzieciństwo i wczesną młodość w Brzeziu. Szczególną uwagę zwraca styl wspomnień. Są to krótkie, najczęściej jednowyrazowe zdania. Często bez czasowników.
Czuć w nich tęsknotę autora za czasami beztroskiego dzieciństwa i miejscem urodzenia.

Zdjęcia. Szkoła Podstawowa. Brody. Rocznik 1948. Dyrektor Marciniec. Pierwsza Pani Kościukiewicz. Miła. Potem Pan Wiącek Franciszek. Później Winek, Żyża Wincenty, osobowość, ogromny wpływ na nas. Imponował nam. Wychowawcy. Nasze otoczenie jak zwyczajna rzeczywistość. Normalka. My u siebie, to nasz świat, tu się urodziliśmy. Z czasem zaczniemy identyfikować, że to gdzie jesteśmy to skutek dramatycznych wydarzeń. Co dopiero co, a wielu jeszcze liże rany. Straszą niewypały, jeszcze wiatr zawiewa zapachem prochu. W szkole religia. Najpierw w szkole, potem w kościele a potem wcale. Ruchy polityczne i ideologiczne docierały w tej postaci i do nas. Nie mieliśmy pojęcia o co, i czy w tym o coś w ogóle chodzi. To było obok. Odpadła religia, kłopot z głowy. Na przerwach grało się w pieniądze. Były rozmaite. Monety. Poniemieckie, przedwojenne polskie a także niewiadomego pochodzenia. Uderzało się krawędzią monety w cegłę, moneta odbijała i lądowała na ziemi. Sztuką było trafić w monetę przeciwnika lub ulokować się co najmniej jak najbliżej. Z Brzezia do szkoły mieliśmy jakieś 3-4 kilometry na piechotę. Przez las, przez pola. Wydeptały się ścieżki. Jesień. Nadchodziły długie wieczory. Kiedyś było wielkie wydarzenie. Na wieś, wieczorem przyjechał na motorze kino. Kino to ten co wyświetlał. Przyjeżdżał na Zundappie z koszem. Skórzana kurtka, pilotka. No ktoś. Pokazał „Los Człowieka”. Propaganda w głuszy Puszczy Rzepińskiej dopadła i wzburzała wyobraźnię. W drodze ze szkoły figle. Psoty, pośpiech i głód. Na polach brukiew, buraki, kalarepa, słoneczniki i warzywa, jak to w polu. Szliśmy w szkodę. Głód. Zjadło by się wszystko.

Zima. Kiedyś rodzice urządzili dzieciom dowożenie, bo zima i śnieg po pachy dorosłym. Szkoda, poradzilibyśmy sobie i bez tego. Popsuli nam zabawę. Dzieci bawią się wszystkim i zawsze. Zabawa to istota dzieciństwa. Traci z czasem na rzecz rygorów, obowiązków i ciężarów. Nadciągał czas, gdy dobrze to poznałem i zatęskniłem za beztroską szczenięcych lat. Mieliśmy frajdę przebijać się przez metrowy śnieg. Ryć w śniegu korytarze. Tłuc i kotłować się w zaspach. Zimy były jakby mocniejsze. Żaby zamarzały wyciągnięte jak długie niczym w skoku w krystalicznej wodzie. Łuskaliśmy je z lodu. Dla ciekawości. Dłużyło się doczekać aż śnieg zejdzie. Raził bielą, nim spod śniegu znowu wyłoniła się ciemna ściółka lasu i ociepliło się.

W klasie jak to w grupie. Zawsze wyłania się jakiś porządek. Są ważniejsi i gorsi. Alfą była Pikulina. Pikuła. Regina, nomen omen. Mieliśmy zresztą dwie Reginy. Pikulina i nasza Renia, Weryszko. Chyba najładniejsza, lecz nieśmiała. Na zdjęciach wszystkie dzieci ładne i z przyszłością. Wtedy wszystko kręciło się wokół Pikuliny. Pierwsza ławka, zawsze pierwsza. Najlepsze stopnie. No, niedościgła. Potem, z latami, stawka zaczęła gęstnieć. Dołączali chłopcy. Stankiewicz, Kuczynski, chyba i ja. Pozostawaliśmy w cieniu Pikuliny. Nikt nie zastanawiał się nad przyszłością. A przynajmniej tego nie zauważyłem. Pani, gdy już umieliśmy pisać, dała nam za zadanie byśmy napisali co byśmy chcieli robić, czy kim być gdy dorośniemy. Szok. Napisaliśmy. Niepewni i nieśmiali. Nie pamiętam jak wypadło to u innych. Jak im się sprawdziło? Byłoby ciekawie zweryfikować tamto wypracowanie. Napisałem, wyznałem, że chciałbym budować wielkie okręty. Wtedy nawet nie widziałem Odry. Słyszałem, że są wały i między nimi płynie rzeką woda. Wylewa od czasu do czasu. Podnosi się niepokój lub trwoga. Wiatry miotały mną zdrowo i porywała niejedna fala. Skończyło się to tym, że kończąc edukację, w czasach skierowań do pracy, poprosiliśmy pełnomocnika na uczelni o skierowanie in blanco. Dostaliśmy. Tym sposobem wylądowałem w środku budowy socjalizmu na budowach kopalń i hut zagłębia miedziowego. Z czasem zmieniłem profil budownictwa przemysłowego na energetyczne. Tak już zostało. Budowałem kopalnie, huty i elektrownie. Prawie okręty. Dziecięce majaki prawie się ziściły.

Wyrastaliśmy nieświadomi otoczenia. Po latach tułaczki rodzice, osadnicy, pozajmowali poniemieckie domostwa, głodni i spragnieni wolności, pokoju i swojego. Być na swoim. Z zapałem poświęcali się uprawom i hodowli. Dzieci się mnożyły, rosły i psociły. To my. Pojawił się pierwszy rower „Diamant”. Ho, ho, co to był za rower. Z ramą i jazda pod ramę. Nie jakieś tam „Pafaro” czy „Ukraina”. Potem przyszła kolej na zegarki na rękę. „Pobieda”. Kolektywizacja do Brzezia nie dotarła. Nie dało się. Osadnicy to albo przesiedleńcy zza Bugu albo osadnicy wojskowi. Ojciec był osadnikiem wojskowym. Pojęcia o gospodarzeniu i technice jaką zastali było rozpaczliwie mało. Że nikomu nie oberwało ręki, nogi czy głowy, to aż dziw. Pojawiło się radio. Do Brzezia nie dotarła kołchozowa radiotechnika. Głośniki. Głośnik w każdym domu, dla wszystkich jedna muzyka, jedna propaganda, szlaban i mrok. No, klęska! Że będzie telewizja nawet sobie nikt nie wyobrażał. Takiego pomysłu ani śmiałka nie było. Czasem, po pracy, gdy już obowiązków ubywało, w zapusty lub przy podobnej okazji, zapraszali skrzypka. Przyjeżdżał z Pomorska. Utykający na jedną nogę Juretko, co tak ciął na swych skrzypkach, że aż dymiło mu ze smyczka. A oni tańcowali. Hej i ho! Z przytupami, z okrzykami, z gwizdami. Kiecki fruwały, aż bielizna odsłaniała, aż powała trzeszczała i sypało próchnem a deski podłogi stękały. My z gałami jak dynie i gębami na roścież po kątach, pod ławami a obraz wyciskał się w pamięci. Dzieciństwo jak sielanka, naiwne. Był pomysł na nazwanie jednej uliczki imieniem Lumumby. Piętrzyła się propaganda komunizmu i straszenie odwetowcami z Zachodu. Było radio, a wieczorami „Bum, bum bum, Tu mówi Londyn” albo „I si Lille, I si Lille” i Głęboka studzienka. Taki ówczesny dżingiel. Z Francji. A także łapane z trudem, zagłuszane, że jakby czołgi już, już, nadjeżdżają. Radio Wolna Europa. Starzy gospodarze pochyleni do radia, z uszami przyklejonymi do głośnika, spluwali na podłogę, ćmili Sporty, komentarza było mało i nie dla dzieci. Kobiety osobno. My pod stołem. Albo w szafie. Na gwoździu wisiał naszelnik. To dla dyscypliny. Jak się przeskrobało, to szedł w ruch. W nocy były koszmary. Niektóre miewam do dziś. A my, jak przychodziło Wszystkich Świętych, odnawialiśmy mogiły pod lasem. Podobno, gdy było wysiedlanie Niemców, byli tacy którym było trudno pogodzić się z losem. Rosjanie sprawę załatwili od ręki. Kulka w łeb i do piachu. Ledwie nabrałem pojęcia o miejscu i sytuacji, a już trzeba było dorastać i ruszać w poszukiwaniu własnego losu. Tak to leciało. W drogę i byłe do przodu. Zawsze się dokądś dojdzie. Potem poznałem środowiska, gdzie ludzie z dziada pradziada byli na swoim. Poznałem, jak się dba o swoje. Jak gromadzi się bogactwo i doświadczenie. My, latami na walizkach, ponieśliśmy straty, których się za nic nie da nadrobić. Dbałość o zastane, poniemieckie dobro, często sprowadzała się ledwie do podparcia kołkiem, gdy się waliło lub zatkania dziury po wybitej szybie szmatą. I niektóre z tych pamięci właściwe bolą do dziś.

I to jest z grubsza, ale jakby wystarczająco, o tym jak było. Oczami rocznika ‘48. Bogactwo dokumentacji fotograficznej powinien mieć Zagrodny i Kozubal z Pomorska. Na zdjęciach podpisałem twarze, te które pamiętam z nazwiska.
No i wdzięczny jestem za poruszenie, jakim skończył się powrót do wspomnień.

Pozdrawiam.
Stanisław Krupa
Lubin, dnia 08.01.2015r.

 

sty 292015
 

rok (2)Miło nam poinformować, że strona internetowa, którą obecnie państwo odwiedzają kończy rok swego istnienia. Kiedy 29 stycznia 2014 roku opublikowaliśmy pierwszy wpis na naszej stronie nie myśleliśmy, że po roku będą aż takie efekty. W ciągu tego roku udało się umieścić 45 artykułów, które (zwłaszcza ostatnie) cieszą się wielką popularnością. Z tygodnia na tydzień przybywało użytkowników. Postaraliśmy się wykorzystać chyba najbardziej popularny portal społecznościowy, jakim jest facebook i rozreklamować naszą stronę. Przyniosło to duży sukces, a Prawybrzeg.com na facebooku lubi już 270 osób. Licznik odwiedzających stronę, który dodaliśmy we wrześniu 2014 roku wskazuje niebagatelną liczbę ponad 20 tysięcy odwiedzin.
Napisali do nas prywatne wiadomości goście z różnych stron kraju (byli powojenni mieszkańcy), a także byli przedwojenni mieszkańcy z Niemiec i ich potomkowie, a nawet z dalekiej Australii, gdzie obecnie mieszka potomek niemieckiej rodziny. Poznaliśmy też wiele ciekawych osób, które zechciały się podzielić swoimi wspomnieniami, a za ciepłe przyjęcie serdecznie dziękujemy.
Cieszy nas niewątpliwy sukces strony i motywuje do jeszcze większej pracy.  A pracy jest bardzo dużo. Wspomnienia i tłumaczenia niemieckich tekstów schowane do szuflady, które czekają na opracowanie i opublikowanie. Wszystkie archiwa jeszcze nie przeczesane, biblioteki nie odwiedzone. Na brak pracy nie możemy narzekać. Kończąc chcielibyśmy prosić wszystkich o częste odwiedzanie naszej strony, większą liczbę komentarzy, podpowiedzi dotyczące jeszcze lepszego jej funkcjonowania, a także do współtworzenia. Pamiętajmy – wszystko, co tworzymy dziś, jutro już będzie historią. Właśnie historia z jednej strony buduje naszą tożsamość i dumę, z drugiej budzi kontrowersje, a nierzadko jest wykorzystywana w rozgrywkach politycznych. Prosimy również o przejrzenie własnych zasobów domowych – często stare dokumenty, fotografie pozostałe po przodkach zalegające na dnie szuflady lub w kartonie na strychu – niech i one ujrzą światło dzienne. Dzisiejsza technika daje nam możliwości kopiowania, tak by pamiątki rodzinne nadal pozostały w rodzinie. Można je wysłać na email (grossblumberg@interia.pl) lub też zaprosić nas do Waszych domów. Odkryjmy wspólnie historię naszych miejscowości i ocalmy ją od zapomnienia.

Serdeczne podziękowania należą się dla Krzyśka i Szymona, którzy od strony technicznej pomagają w prowadzeniu strony a także Januszowi, który koryguje tłumaczenia.

Andrzej i Adam

 Zamieszczone przez o 20:58
lip 072014
 
Halina Paszkowska

Halina Paszkowska

Sybiracka opowieść część 1
Kazach wysypał z woreczka na ziemię z trudem zebrane przez nas na ściernisku połamane kłosy i na naszych oczach końskimi kopytami wbijał je w ziemię. Upadłyśmy na kolana błagając go aby pozwolił zebrać nam ziarno, a on kazał wynosić się precz…!
Maj 2012 roku. Nietkowice.

Nazywam się Halina Paszkowska i urodziłam się jako jedynaczka 1 sierpnia 1933 roku w Warszawie. W 1937 roku wyjechaliśmy na wschód na Polesie, do miejscowości Smolarnia w powiecie Mikoszewicze w województwie Łuniniec. Smolarnia była niewielką osadą składającą się z 5 domów. Ojciec Julian Szatiłło ukończył kurs dla gajowych i rozpoczął pracę w tym zawodzie.

Kiedy w 1939 roku wybuchła wojna i na Polesie wkroczyła Armia Czerwona, Matka przeczuwając nadciągające nieszczęścia zaproponowała abyśmy wyjechali do siostry Ojca do Skarżyska. Ojciec jednak który był człowiekiem spokojnym i dla wszystkich niezwykle życzliwym odpowiedział, że nikt nam nic nie zrobi ponieważ nikomu nie szkodzi, zajmuje się tylko lasem, to jakoś przeżyjemy.

W czasie jakiegoś służbowego szkolenia skradziono mu ubranie cywilne i do domu wracał w mundurze gajowego. Sowieci wzięli go za uciekiniera z wojska i osadzili w areszcie. Sytuacja była groźna, ponieważ taki areszt mógł się zakończyć wyrokiem śmierci.

Ojciec był dobrym człowiekiem którego wszyscy lubili i szanowali. W pobliskiej miejscowości liczącej 300 domów mieszkańcy składali podpisy pod petycją do sowieckich władz o Jego uwolnienie. Po dwóch tygodniach zwolniono Ojca, ale wolnością nie cieszył się zbyt długo, bo zaledwie 3 dni.

Czwartego dnia o świcie, 10 lutego 1940 roku do naszego domu weszli sowieci i nakazali natychmiastowe opuszczenie mieszkania. Ojca posadzili na krześle, a obok Niego stało dwóch uzbrojonych sołdatów. Matka obudziła mnie i powiedziała, że musimy się pakować bo „wyjeżdżamy do cioci”.

Byłam mała, ale bardzo mnie to wszystko dziwiło. Kiedy Matka musiała wyjść na dwór, sołdaci nie opuszczali Jej ani na chwilę. Kilku z nich przeszukiwało dom być może w poszukiwaniu broni którą Matka wiedziona przeczuciem oddała wcześniej do nadleśnictwa.

Zapakowali nas do sań i ruszyliśmy w mroźną noc do najbliższej stacji kolejowej. Było do niej ze 3 kilometry, ale kluczyliśmy po innych wsiach zabierając kolejne rodziny. Za saniami pobiegł nasz podwórzowy pies ale kiedy zorientował się, że odjechaliśmy zbyt daleko, usiadł na śniegu i rozpaczliwie i żałośnie zawył. Pewnie przeczuwał, że więcej już się nie zobaczymy.

Nie pamiętam jak nazywała się ta stacja, ale po dotarciu do niej zapakowali nas do bydlęcych wagonów, zamknęli drzwi od zewnątrz i transport ruszył. Ludzie płakali bo nie wiedzieli gdzie nas wiozą, panowało przerażenie i wielka niepewność co z nami będzie.

Transport zatrzymywał się raz dziennie, otwierano drzwi, podawano wodę, a jak jej nie było to śnieg. Wypuszczano na zewnątrz tylko kilka osób i cały czas nadzorowano ich pod bronią. W tym czasie ludzie ci starali się zdobyć trochę drewna do żelaznego piecyka który stał na środku wagonu. Jednak nie zawsze w miejscu gdzie stawał transport było drewno.

Sowieci z obawy czy nie została powiększona i czy nikt nie uciekł, sprawdzali każdorazowo wielkość wyrąbanej w podłodze dziury która służyła do załatwiania potrzeb fizjologicznych. Powoli mijały dni i tygodnie, a my jechaliśmy lasami których końca nie było widać.

Kiedy byliśmy już u kresu podróży transport kolejowy zatrzymał się i przesadzono nas na sanie. Nie było dróg, a kolumna sań jedne za drugimi, przemieszczała się zamarzniętymi korytami rzek. Straszna to była podróż, pod płozami sań trzaskał pękający lód i myśleliśmy, że to nasze ostatnie godziny. Dotarliśmy jednak do miejsca przeznaczenia którym były drewniane baraki stojące na skraju lasu.

Od następnego dnia zaczęła się mordercza praca przy wyrębie drzew. Tatuś przy temperaturze sięgającej -50 st. C codziennie chodził po kilka kilometrów do miejsca ścinki. Obowiązywały normy. Jak ktoś je wykonał dostawał 400 gram kiepskiej jakości chleba, jak ktoś ich nie wykonał, tylko 200 gram. Mama ze względu na problemy z sercem nie pracowała i zajmowała się tylko mną, a więc nie dostawała żadnego przydziału chleba.

Tatuś nie był nawykły do ciężkiej fizycznej pracy i normy na ogół nie wyrabiał. Póki mieliśmy jeszcze resztki żywności z Polski głodu nie było, z chwilą jednak kiedy żywność ta skończyła się, zaczęliśmy głodowanie.

W pobliżu był kołchoz, ale aby się do niego dostać trzeba było mieć specjalne pozwolenie którego i tak nikt nie wydawał. Ludzie chodzili tam nocą wymieniając na żywność wszyto co mieli: kołdry, swetry, ubrania, pościel itp. Jeśli „przemytnicy” zostali złapani, zabierano im wszystko co mieli ze sobą.

Ludzie zaczęli umierać z głodu, z wyczerpania, z zimna, często „zasypiali” pod drzewami w czasie wykonywania katorżniczej pracy. Sowieccy nadzorcy z lekceważeniem i pogardą wyrażali się o Polakach. Jeden z nich mawiał: „ja to bym wszystkich Polaków wystrzelał jak sobaki”.

W 1941 roku sowieci zrobili zebranie i powiedzieli zesłańcom, że mają starać się o rosyjskie obywatelstwo i otrzymają rosyjskie paszporty . Po powrocie do baraków rozległ się straszny płacz i zapanowało niesamowite przygnębienie. Czyżbyśmy Polski, ukochanej Ojczyzny nie mieli nigdy już oglądać?

Chwyciłam za grzebień i ojcowską bibułkę do papierosów i na tym „instrumencie” odegrałam „Jeszcze Polska nie zginęła…”…. , po czym strasznie się rozpłakałam wołając do Rodziców: „ ja chcę do Polski, ja chcę do Polski…”. Rodzice przytulali mnie i powtarzali, że teraz pojechać tam nie możemy…. .

Pomimo tej beznadziejnie ciężkiej sytuacji mój Tatuś nie zapominał o tym aby mnie uczyć. Nauczył mnie pisania i czytania, a również liczenia. Jednym z najważniejszych „przedmiotów’ była jednak historia Polski. Kiedy trafiłam później do ochronki, dano mnie od razu do drugiej klasy, chociaż nigdy wcześniej do szkoły nie chodziłam.

W między czasie w związku z napaścią Niemiec na Związek Radziecki zmieniła się sytuacja polityczna i Sowieci zaczęli mieć inne problemy. Wszyscy zesłańcy zostali zwołani ponownie i ku ich zaskoczeniu zakomunikowano im, że wybuchła wojna z Niemcami i że: „Jesteście wolne grażdaniny, ujeżdżajcie kuda chatitie”.

Nie ukrywam, że byliśmy tym faktem bardzo uradowani ponieważ sądziliśmy, że wrócimy do Polski. Nie wiedzieliśmy wtedy jak bardzo się myliliśmy. Część z naszych została, ale nas załadowano do pociągu i tydzień po tygodniu wieziono przez lasy, góry Uralu i stepy, do południowo wschodniej Azji, do Kazachstanu.

Na jednej ze stacji której nazwy nie pamiętam nakazano opuszczenie pociągu przez wszystkich mężczyzn którym polecono pobranie wiader i udanie się po prowiant. Kiedy mężczyźni oddalili się, pociąg ruszył i z zawrotną prędkością zaczął oddalać się od stacji.

Nie wiem jaki był tego cel takiego postępowania, czy wykolejenie pociągu i zmasakrowanie kobiet i dzieci, a samotnych mężczyzn zabranie do katorżniczej pracy, czy nastraszenie nas, trudno mi cokolwiek powiedzieć.

Ja z Mamusią siedziałam na jednej desce trzymając się żelaznego okna, ludzie płacząc powychodzili spod prycz i zgromadzili się na środku wagonu, piec się przewrócił i tak pędziliśmy przez pół dnia.

W końcu pociąg zatrzymał się na dość dużej stacji. Pewien staruszek którego nie zabrano po prowiant chodził po wagonach w poszukiwaniu biało czerwonej flagi którą jak twierdził należy wywiesić po to aby pokazać, że tu są Polacy.

Po wywieszeniu flagi wokół pociągu pojawiło się mnóstwo rodaków którzy pytali „skąd i dokąd jedziecie?”, ale my niestety nic nie mogliśmy odpowiedzieć, bo sami nie wiedzieliśmy co z nami będzie dalej.

Polacy mówili, że stoją na tej stacji już trzy dni i postąpiono z nimi dokładnie w taki sam sposób jak z nami z tym, że w końcu mężczyźni do nich dołączyli. Oni również zastanawiali się jaki był cel rozdzielenia rodzin. Przeważała opinia, że chcieli nas wywieźć na „białe niedźwiedzie” czyli po drodze uśmiercić i pozbyć się „kłopotu”. Dlaczego do tego nie doszło, nikt z nas nigdy się nie dowiedział.

W między czasie nasi mężczyźni kiedy wrócili na stację zaczęli dopytywać się co się stało z ich rodzinami, zaczęli chodzić po lokalnych komendanturach z tym jednoznacznym pytaniem. Na nasze szczęście z niezrozumiałych dla nas powodów zawrócono transport i po trzech dniach podróży byliśmy znowu razem. Chciałabym zwrócić uwagę na to, że trasę którą przebyliśmy w ciągu pół dnia, pokonaliśmy z powrotem w ciągu trzech dni… .

Ruszyliśmy w dalszą drogę, a kiedy zatrzymywał się pociąg podchodzili nieznani nam ludzie i dawali co mogli: trochę chleba, zbożową kawę, czy wrzącą wodę którą nazywali „kipitok”. Nasza podróż do Kazachstanu przerywana postojami w różnych nieraz przypadkowych miejscach trwała 9 tygodni . Część drogi przebyliśmy statkami czyli „parachodami”, a na końcu naszej niewolniczej podróży dotarliśmy do kołchozu „Turmus” w rejonie Czajan do których było około 8 kilometrów. Razem z Mamusią i Tatusiem zamieszkałam tam z dwoma polskimi i jedną żydowską rodziną.

 

Wspomnienia udostępnione dzięki życzliwości autora Cezarego Wocha

(opublikowane na sycowice.net oraz w książce autorstwa Cezarego Wocha Drogi do domu)

kwi 122014
 
Nietkowice

Nietkowice

Ówczesny właściciel Deutsch Nettkow, hrabia Aleksandre Rudolf von Rothenburg zasłużył się bardzo przy odbudowie wsi, kościoła, domu parafialnego i budynku szkolnego. Przekazał niezbędny do odbudowy materiał i podarował kościołowi dwa dzwony, zegar i organy. Formę, kształt kościoła sam wybrał i w tym celu wysłał budowniczego kościoła, cieślę Jackoba Schmolke (Lagotz) do berlina, aby ten, ze znajdującego się tam pawilonu wziął wzór przyszłej świątyni. Za dobrze wykonaną budowę kościoła otrzymał cieśla Schmolke – Lagotz łąkę, położoną w Hannosche, a także materiał potrzebny na budowę stodoły. Posiadłość ta przeszła później w rece ogrodnika Hahna, następnie Gerlacha, zwana przez wszystkich „stodołą Hahna”. Została przez niego rozebrana i postawiona na nowo z tylu gospodarstwa Gerlacha – w roku 1856. Kilka lat później spaliła się.

Największy, podarowany przez barona von Rothenburga dzwon pękł w 1810 roku. Został ponownie odlany na polecenie mojego ojca w 1829-30 roku. Uważano go za arcydzieło sztuki odlewniczej (ludwisarskiej).

Na przedniej stronie dzwonu umieszczono bardzo ładnie wymodelowaną głowę Chrystusa a pod nią sentencję: „Chodźcie do mnie wszyscy itd.” Niżej napis w brzmieniu: „Z wysokości rozlega się jego wołanie. Zaprasza do kogoś najwyższego, najważniejszego. Wzywa do tego, który was stworzył, sławi Go słowem i czynami. Głośniejsza i mocniejsza niż kruszec rudy niech będzie wasza wiara i serce”.

Na drugiej stronie znajdowała się informacja, że dzwon ten jest darem barona Aleksandra Rudolpha von Rothenburga. Dzwon ten musiał być ponownie odlany po tym jak został uszkodzony – odlano go w Klein – Welke w Saksonii, nie pamiętam nazwiska ludwisarza. Mały dzwon także nosił godło barona von Rothenburga. Dzwon i akt jego darowizny nosił date 1733 rok.

Pastor Barth podarował nowo odbudowanemu kościołowi kielich Ostatniej Wieczerzy wykonany ze srebra. Był na nim napis: „Ukochany Domie, pożar zamienił Cię w popiół, twój spalony proboszcz ofiaruje Ci ten kielich. JOH. Gottfr. Barth 1733”.

W 1733 roku została ukończona budowa kościoła, domu parafialnego i budynku szkolnego. Flaga na wieży kościelnej nosiła napis: „A.R.V.R.A.d. 1733” (Aleksander Rudolf von Rothenburg).

Rok 1739 był bardzo mokry. Padało od początku maja do 22 lipca. Po nim nastąpił rok głodu. Już w październiku 1739 roku zaczął się przymrozek i trwał do maja 1740 roku. Grunt był zamarznięty na ponad trzy łokcie. Do karmienia bydła brano słomę z dachów.   W 1746 lub 1747 roku zmarł pastor Barth, który tak bardzo zasłużył się dla Deutsch Nettkow. Pochowano go przy kościele. Jego grób oznaczono nagrobkiem położonym w pobliżu małych drzwi prowadzących z ogrodu parafialnego na plac kościelny. Za moich czasów napis na nagrobku był prawie niewidoczny. Pogłębiłem dłutem litery jego nazwiska.

Następca Bartha nazywał się Bussaus. Jak długo żył nie wiem, bo nie znalazłem żadnych informacji na ten temat. Po nim był Voigt – także pastor. Następnie stanowisko pastora objął Stein, który pracował do roku 1828.

W 1828 roku pastorem został mój ojciec Carl Wilhelm Schuchart. Wszystkie jego zapiski spłonęły podczas pożaru w 1878 roku.

Kiedy nastał mój ojciec miejscowość nie miała brukowanej drogi a chodnik nie nadawał się do użytku ze względu na dziury, błoto i kałuże. Niestety mieszkańcy Deutsch Nettkow nie chcieli przyczynić się do naprawy chodnika, więc mój ojciec na własny koszt kazał położyć przez całą wieś chodnik. Obsadził go również lipami. Drzewka sadzono kilka razy, bo mocno cierpiały z powodu częstych powodzi.

Wał Odry był wtedy w bardzo kiepskim stanie, a przy miejscowości Będów (Bindow) brakowało nawet kawałka walu. Mojemu ojcu udało się uzyskać od rządu 300 Rtlr. na poprawę wału Odry. Wykonanie tego zadania nie byłoby możliwe gdyby mój ojciec nie kupił ze swoich środków góry piasku należącej do chłopa Puschichholz (teraz Finke) z Będowa. Z powodu braku odpowiedniego materiału zakończenie budowy wału byłoby niemożliwe.

W 1830 roku wyremontowano dom parafialny i mój ojciec mógł w nim zamieszkać. Dotychczas mieszkał w starym zamku myśliwskim hrabiego von Rothenburga. Zamek ten został po pewnym czasie rozebrany, ale widać jeszcze piwnice, miejsce przy którym stal ówczesny browar książęcy (południowy kraniec wsi).

W owym czasie połączenie z promem istniało tylko przez tak zwaną „wysoką kładkę” (Hohe Seige), zaczynała się ona przy książęcym browarze i prowadziła do tzw. „kozich krzaków” (Ziegenstrauche), teraz (1890) jest tam cegielnia, następnie trzeba było iść wałem do promu. Przez wał chroniony był Hannosche, który otaczały bardzo ładne dęby. Wozem do promu można było dotrzeć przez tzw. „małą wodę”. Zlikwidowano ją dopiero w 1856 roku po wybudowaniu wału.

Zabezpieczony w ten sposób teren przydzielono plebani, ale mojemu ojcu i jego przełożonemu wydawały się za mało wartościowe i dlatego wytoczono rządowi proces. Chłop Klugmann (Curzenke) obecnie Finke – także protestował. Proces został rozstrzygnięty na korzyść plebani i chłopa Klugmanna.

Na początku lat 40-tych XIX wieku kościół został na nowo obsypany (untergeschwellt), a strona północna dobudowana. Założono także nowe organy. Księżna Paulina von Hohenzollern Hechingen podarowała kościołowi krucyfiks i dwa świeczniki na ołtarz oraz ornaty (szaty ołtarzowe) bardzo kosztowne. Jedno, przeznaczone na dni świąteczne wykonano z czerwonego aksamitu i wyszyto prawdziwym bordowym złotem. Drugie, z czarnego aksamitu także ozdobione bordowym złotem przeznaczono na Wielki Piątek, Dzień pokuty i Święto Zmarłych. Świecznik w kształcie korony i kielich z Ostatnią Wieczerzą na Komunię dla chorych zakupiono z dobrowolnych składek.

W roku 1850 przez pożar zostały zniszczone zabudowania chłopa Gerasch, majstra Michela, Sostracka, Gorschlinga, Bottchera, Stahna, krawca (Schneidera), klischenke-Hopfvoigt, ogrodnika Schmolke-Lagotz, stolarza Witwara oraz chłopa Klieschenke-Wiesehg.

W 1864 roku piorun uderzył w dom mieszkalny Schulzen (młynarza) Fritsche.

W roku 1867 wspólnie z Gustavem Bernstem, synem dzierżawcy promu zaprojektowaliśmy w wielkości naturalnej figury apostołów Piotra i Pawła i odlaliśmy je w gipsie. Zostały one ustawione nad drzwiami po obu stronach ołtarza.

Po 49 latach urzędowania mój ojciec przeszedł na emeryturę i przeprowadził się do Crossen, a 14 dni później wybuchł pożar, przez który prawie cała wieś, w tym kościół i szkoła obróciły się w popiół.

15 marca 1886 roku umarł mój ojciec i około 19 marca został pogrzebany w Deutsch Nettkow.

Są to najważniejsze wydarzenia, o których mogłem napisać na podstawie znalezionych notatek i własnej pamięci o miejscowości Deutsch Nettkow.

Berg koło Crossen, a.d. 5 września 1890 rok

Franz Aleksander Constantina Schuchard

Dyrygent Fabryczny

Adam

Kościół w Nietkowicach z pierwotnym wyglądem wieży (źródło zdjęcia: "Crossener Heimatgrüße”)

Kościół w Nietkowicach z pierwotnym wyglądem wieży
(źródło zdjęcia: “Crossener Heimatgrüße”)

 

 

lut 232014
 
Mieszko I

Mieszko I

Mieszko I

W drugiej połowie X wieku książę Mieszko I scalił plemiona Polan i odtąd można mówić o Polsce jako tworze państwowym. Jednak książę była ambitny i chciał powiększyć obszar swojego władania. Z tego powodu często też wdawał się w wojny i potyczki. Nie robił tego jednak lekkomyślnie, lecz gdy trzeba było uśpić czujność wroga zawierał odpowiednie przymierza. Można powiedzieć, że prowadził mądrą politykę. Podbijając kolejne plemiona powiększał swoje państwo. Gdy zdobył Ziemię Lubuską zaczęły się problemy i rozwiązania wojskowe już nie wystarczyły, ponieważ od północnego zachodu zagrażali nieustępliwi Wieleci wspomagani przez niemieckiego grafa Wichmana, z którymi Mieszko I przegrał kilka bitew a od południowego zachodu nadciągała wyprawa margrabiego Gerona. Z kolei od południa sąsiadowali Czesi, którzy byli bardziej skłonni do przymierza z Wieletami niż z Polską. W tej niekorzystnej dla siebie sytuacji książę zawarł przymierze z Czechami poprzez małżeństwo z czeską księżniczką Dobrawą. Przyjął także chrześcijaństwo co wzmocniło jego pozycję w Europie. Natomiast Geronowi zapłacił trybut. W ten sposób z trzech niewygodnych rywali został tylko jeden – Związek Wielecki. Rozprawił się z Wieletami w 967 roku. Natomiast w 972 roku z Magdeburga wyruszyły wojska margrabiego Hodona, aby ograniczyć wpływy silnie rozrastającego się państwa polskiego, które to Mieszko I pokonał w słynnej bitwie pod Cedynią. Pod koniec X wieku książę włączył także do swojego państwa Śląsk.

 

Bolesław Chrobry

Bolesław Chrobry

Bolesław Chrobry

Ziemia Lubuska okazała się dla następcy Mieszka I – jego syna Bolesława Chrobrego głównym „teatrem” działań. Bolesław Chrobry zaczął swoje panowanie od wzmocnienia swoich grodów obronnych w Bytomiu Odrzańskim, Głogowie, Lubuszu, Międzyrzeczu, Santoku, Drezdenku i Krośnie Odrzańskim. W roku 1000 pielgrzymujący niemiecki cesarz Otton III przechodził i wracał właśnie przez Ziemię Lubuską. To wydarzenie spowodowało nawiązanie przyjaznych stosunków z zachodnim sąsiadem.

Niestety krótko po zawarciu przymierza na Zjeździe Gnieźnieńskim cesarz zmarł i pokój został zerwany. Od tego czasu przez kilka wieków Śląsk, Ziemia Lubuska i Pomorze Zachodnie stały się areną wielu wojen i bitew. Już w 1005 roku następca Ottona III cesarz Henryk II wyruszył ze swoimi wojskami chcąc zdobyć Wielkopolskę. Gród w Krośnie Odrzańskim na kilka dni skutecznie spowolnił marsz cesarza. Po problemach z pokonaniem Odry w Krośnie Henryk II doszedł do Międzyrzecza. Bolesław Chrobry po przegranych bitwach unikał większych starć i wojna przyjęła charakter lokalnych potyczek nie przynoszących żadnej ze stron oczekiwanego zwycięstwa. Wtedy też zawarto chwilowy rozejm. Takie sytuacje powtarzały się jeszcze dwa razy. Cesarz wyruszał z wyprawami jeszcze w 1007 i 1015 roku. Grody przechodziły z rak do rąk ale do ostatecznego rozwiązania nie doszło. Gród w Krośnie Odrzańskim kilka razy brał udział w bezpośredniej walce zatrzymują Niemców. Ostatecznie w 1018 roku w Budziszynie podpisano zwycięski dla Bolesława Chrobrego pokój.

Niestety tylko dwaj pierwsi władcy Mieszko I i Bolesław Chrobry byli w stanie zagwarantować Ziemi Lubuskiej przynależność do Polski. Ich następcy nie byli już tak dobrymi władcami i Ziemia Lubuska sukcesywnie była osłabiana i w końcu utracona na blisko siedem wieków.

Rozbicie dzielnicowe

Bolesław Krzywousty

Bolesław Krzywousty

Bolesław Krzywousty podzielił Polskę między swoich synów na cztery dzielnice. Syn Władysław II otrzymał Śląsk ze stolicą we Wrocławiu oraz Ziemię Lubuską.

Po kilku latach spokoju znowu od strony niemieckiej nastąpiły ataki.

Henryk Brodaty, kolejny władca Ziemi Lubuskiej, skutecznie ją bronił i wielokrotnie wyzwalał Lubusz. Henryk Brodaty zmarł w 1238 roku na zamku w Krośnie. To za jego panowania Krosno Odrzańskie otrzymało prawa miejskie. Jego syn Henryk Pobożny również miał zadatki na dobrego władcę, lecz zginął w 1241 roku w bitwie z Tatarami pod Legnicą. Po jego śmierci władzą podzielili się synowie. Bolesław Rogatka (zwany także Łysym) otrzymał Ziemię Lubuską, natomiast Henryk Śląsk. Bracia nie żyli ze sobą w zgodzie i w 1249 roku Bolesław Rogatka chcąc pozbyć się brata poprosił o pomoc Niemców. W zamian za pomoc oddał arcybiskupowi magdeburskiemu Wilbrandowi lewobrzeżną część Ziemi Lubuskiej. Niemiecka pomoc była tylko chwilowa, bo po roku stracił na rzecz Brandenburgii także drugą część Ziemi Lubuskiej.

Zdobyta Ziemia Lubuska dla państwa niemieckiego stała się idealnym przyczółkiem do dalszego zdobywania nowych terenów. Pozostałe tereny Ziemi Lubuskiej od roku 1251 uległy rozdrobnieniu na mniejsze dzielnice i księstwa. Utworzona została dzielnica głogowska, w skład której wchodziły ziemie: bytomska, głogowska i krośnieńska.

Utrata Ziemi Lubuskiej

Niektórzy władcy, jak Przemysł II próbowali scalać rozdrobnione państwo, jednak wewnętrzne konflikty i nierzadko ingerencja zagranicznych władców doprowadziły do jego śmierci.

Bolesław II Rogatka

Bolesław II Rogatka

W międzyczasie w Prusach Wschodnich w siłę zaczęli rosnąć Krzyżacy, którzy mając podobne poglądy jak Brandenburczycy, zaczęli coraz śmielej myśleć o połączeniu Prus Wschodnich i reszty Niemiec. Do wykonania tego planu Ziemia Lubuska była im niezbędna. Zaczęła się germanizacja Ziemi Lubuskiej. Na początku XIV wieku na prawobrzeżnej części Ziemi Lubuskiej utworzono – Nową Marchię. Niemcy zaczęli małymi krokami zdobywać Wielkopolskę. Kres niemieckiej ekspansji na wschód położył Władysław Łokietek, który na nowo chciał scalić i odbudować Polskę. 10 lutego 1326 roku Władysław Łokietek wszczął wojnę z Brandenburgią. Polski król bez problemów pokonał przeciwnika jednak musiał się wycofać, ponieważ z polskim wojskiem walczyły także pogańskie oddziały litewskie i bał się, że od północy mogą zaatakować go Krzyżacy zwalczający pogan. Wojna z Brandenburgią zakończyła się zawarciem w 1329 roku pokoju landsberskiego, na mocy którego przywrócono Polsce kasztelanię międzyrzecką.

Ostatni król z dynastii Piastów – Kazimierz Wielki także próbował odzyskać Ziemię Lubuską i udało mu się to tylko po części, bo nie odzyskał całej Ziemi Lubuskiej a jedynie parę miast. W 1402 roku Krzyżacy kupili Nowa Marchię. Polska jednak nie wykorzystała sytuacji aby iść za ciosem kiedy pokonała Krzyżaków pod Grunwaldem i mogli odzyskać Ziemię Lubuską. Także po wojnie 13-letniej (1454-1466) rozprawiając się z Zakonem Krzyżackim nie zdołali przyłączyć Ziemi Lubuskiej. W międzyczasie Nową Marchię sprzedano Hohenzollernom i została włączona do Brandenburgii, a później Prus.

W 1476 roku podczas wojny o sukcesję głogowską Brandenburczycy zajęli Krosno Odrzańskie, Sulechów i Lubsko. Podjęto jeszcze ostatnie próby odbicia utraconych ziem ale z marnym skutkiem.

Za oficjalną datę utraty przez Polskę Ziemi Lubuskiej uważa się datę 1252 rok a odzyskano ją dopiero w 1945 roku. W czasie tych blisko 700-lat była pod władaniem Niemców.

 

Bibliografia:

Toczewski A., Historia Ziemi Lubuskiej, Zielona Góra 2008

Okowiński L., Szkice z dziejów sulechowskich wsi, Sulechów 2007

Zdjęcia pochodzą ze strony: http://pl.wikipedia.org

Adam

lut 162014
 
Herb woj. lubuskiego

Herb woj. lubuskiego

 Etymologia nazwy

W lutym 1945 roku przywódca związku Radzieckiego Józef Stalin wraz z prezydentem USA Franklinem Delano Rooseveltem i premierem Wielkiej Brytanii Winstonem Churchillem ustalili rekompensatę dla Polski w postaci Pomorza Zachodniego, Śląska, Prus Wschodnich i Ziemi Lubuskiej, a granicę ustalili na Nysie i Odrze. Po 700 latach, gdy za czasów Piastów utracono Ziemię Lubuską, z powrotem została ona przyłączona do Polski. Sama nazwa Ziemia Lubuska (łac. terra lubusiana) była używana już w średniowieczu. Jednak wojny i wydarzenia historyczne z XIII wieku spowodowały, że Polska utraciła Ziemię Lubuską, a co za tym idzie zaprzestano używać polskiej nazwy. Dopiero koniec II Wojny Światowej zwrócił Polsce tę część ziem. W 1945 roku powrócono do pierwotnej nazwy, która bardzo szybko się rozpowszechniła i z niesłabnącą popularnością trwa do dzisiaj. Także w podziale administracyjnym obowiązującym od 1 stycznia 1999 roku wprowadzono województwo lubuskie. Ziemia Lubuska wzięła swą nazwę od miasta Lubusz (niem. Lebus) leżącego po lewej stronie Odry na terenie Niemiec.

 

Pradzieje

Pierwsi ludzie na terenach dzisiejszej Ziemi Lubuskiej pojawili się pod koniec starszej epoki kamienia (tzw. późny paleolit). Ten etap paleolitu występował na Niżu Środkowoeuropejskim. W wyniku cofnięcia się lądolodu skandynawskiego ludzie zeszli z wyżyn i zaczęli zamieszkiwać niziny. Obszar Ziemi Lubuskiej był miejscem granicznym i przenikania się dwóch kultur późnego paleolitu, kultury ahrensburskiej i kultury świderskiej tworzących kompleks kultury z liściakami lub inaczej nazywanej kultury ostrzy trzoneczkowatych. Ludzie z tej epoki prawdopodobnie mogli już mieć udomowionego psa i do polowań posługiwać się bardziej rozwiniętym narzędziem w postaci łuku. Kolejni osadnicy przybywali w środkowej epoce kamienia (mezolit) i tak samo jak ludzie z paleolitu trudnili się myślistwem i zbieractwem. Także w młodszej epoce kamienia (neolit) na Ziemi Lubuskiej znad środkowego Dunaju pojawili się osadnicy potrafiący uprawiać ziemię. Przynieśli ze sobą także kulturę ceramiki wstęgowej rytej, a jej nazwa wywodzi się od rytego wstęgowego ornamentu, którym zdobiono gliniane naczynia. Prowadzone badania archeologiczne w rejonie Środkowej Odry wykazały także obecność w neolicie innych kultur takich jak: kultura amfor kulistych, kultura pucharów lejkowatych oraz kultura ceramiki sznurowej. Osadnicy kultury amfor kulistych posługiwali się krzemiennymi siekierami i ostrzami a na garnkach pojawiały się znaki swastyk jako symbol Słońca i Dobra. Z kolei w kulturze pucharów lejkowatych ludność oprócz łowiectwa i rybołówstwa potrafiła uprawiać zboże z wykorzystanie radła i ciągnącego je bydła. Natomiast osadnicy kultury ceramiki sznurowej potrafili oswoić konie. Znali także wyroby z miedzi. Na terenach Polski neolit trwał od VI do II w. p.n.e. Po epoce kamienia nastąpiła podzielona na pięć okresów epoka brązu. We wczesnym okresie tej epoki – datowanym na lata 2300-1500 p. n.e. na Ziemię Lubuską napłynęła duża ilość osadników, którzy zajmowali się zbieractwem, myślistwem i rolnictwem oraz nową dziedziną jaką jest handel. Świadczą o tym znaleziska z wykopalisk archeologicznych w postaci ozdób pochodzących z terenów dzisiejszych Włoch, Węgier i Anglii. W kolejnym okresie epoki brązu przypadającym na lata 1500-1300 p. n.e. wytworzyła się tzw. kultura przedłużycka. Ziemię Lubuską zamieszkiwała wówczas ta sama ludność co Wielkopolskę, Śląsk i Łużyce. W następnym okresie epoki brązu (1300-1100 p. n.e.) wykształciła się kultura łużycka, która swoim obszarem objęła tereny dzisiejszej zachodniej i środkowej Polski oraz wschodnich Niemiec. Kultura łużycka przetrwała blisko tysiąc lat (1300-300 p. n.e.). Charakteryzowała się wielką ekspansją osadniczą. Ludzie przestali prowadzić koczowniczy tryb życia i zaczęli zakładać grody i osady. Trudnili się rolnictwem, hodowlą zwierząt i rzemiosłem. W najmłodszym okresie epoki brązu i na początku epoki żelaza przypadł szczyt kultury łużyckiej. Powstało wtedy na terenie Ziemi Lubuskiej kilkanaście grodów, min. w Lubuszu, który bronił brodu na Odrze oraz najsłynniejsza w Polsce osada w Biskupinie. Następnie od około 400 roku p. n.e. do początku naszej ery w okresie lateńskim kultura łużycka uległa zanikowi a powstała nowa kultura luborzycka, a po niej przeworska, w których bardzo dynamicznie rozwinęła się metalurgia. Po nich w dorzeczu środkowej Odry rozwinęła się kultura pomorska, w której metalowe narzędzia silnie wypierały kamienne.

Oprócz Lubusza w okresie wczesnohistorycznym powstały także inne większe grody o znaczeniu administracyjnym i wojskowym, min. Santok, Drzeń-Drezdenko, Krosno nad Odrą, Osno oraz mniejsze – Garbicz, Owczary, Połęcko, Kije, Skąpe, Kargowa. Gród w Santoku położony w bardzo strategicznym miejscu w rozwidleniu Warty i Noteci, Gall Anonim nazwał „kluczem i strażnicą Królestwa Polskiego”. Z kolei Grody w Lubuszu i Krośnie broniły przepraw przez Odrę. Wszystkie wymienione grody były ośrodkami osadnictwa, w których okoliczna ludność na wypadek zagrożenia lub wojny mogła się schronić. Już za czasów plemiennych w grodach istniała administracja a zarządzali nimi starości rodowi a w późniejszych czasach piastowskich kasztelanowie. Ogółem odkryto i zlokalizowano około 50 grodzisk. Przy wielu grodach istniały podgrodzia, z których w średniowieczu rozwinęły się miasta.

Plemiona

Dziadoszanie (Dadodesani) zamieszkiwali w południowej części dzisiejszego województwa lubuskiego. Dziadoszanie zajmowali m.in. Krosno, Głogów i Iłowę. Od zachodu sąsiadami Dziadoszan było plemię Milczan, a od południa śląskie plemiona Bobrzan i Trzebowian oraz od południowego wschodu plemię Polan. W środkowej części Ziemi Lubuskiej po obu stronach Odry osiedliło się plemię Lubuszan. Z zachodu sąsiadowali z Wieletami, a od północy z plemieniem Pomorzan. Wszystkie te plemiona, łącznie z Wieletami, należeły do grupy plemion słowiańskich.

Podsumowując na obszarze dzisiejszego województwa lubuskiego osiedliły się cztery plemiona słowiańskie: Dziadoszanie, Lubuszanie, Polanie i Pomorzanie. Były to plemiona wysoko rozwinięte, z własnymi rządami, administracją, bogatą kulturą i wojskiem na wypadek wojny. Dopiero w X wieku Piastowie scalili plemiona i utworzyli państwo polskie, w skład którego weszła także Ziemia Lubuska.

Mapa plemion na Ziemi Lubuskiej

Mapa plemion na Ziemi Lubuskiej

Bibliografia:

Popiołek K., Historia Śląska od pradziejów do 1945 r., Katowice 1972

Toczewski A., Ziemia Lubuska na Środkowym Nadodrzu, Toruń 2000

Toczewski A., Historia Ziemi Lubuskiej, Zielona Góra 2008

Adam

 

sty 292014
 

Udało się uruchomić stronę internetową!

Często żyjemy w miejscu, o którym praktycznie nic nie wiemy. Mieszkamy w domu, w którym kiedyś mieszkał ktoś inny. Uprawiamy pole, z którego kiedyś ktoś inny zbierał plony. Postaramy się tutaj odkryć historię czterech wiosek położonych na prawym brzegu rzeki Odry.

Dlaczego akurat pierwszy wpis umieściliśmy pod koniec stycznia?

Nie jest to przypadkowa data, gdyż 69 lat temu pierwsze oddziały Armii Czerwonej wkroczyły do Brodów, Pomorska, Bródek i Nietkowic. Był to czas przełomowy. Niemcy tracili wszystko, a niebawem na tych terenach powstała Polska. Będziemy starali się przedstawić w sposób jak najbardziej rzetelny historię zarówno do 1945 roku jak i po II wojnie światowej.

Chcielibyśmy zaprosić wszystkich do odwiedzania naszej strony. Zachęcamy również do czynnego udziału w odkrywaniu historii. Jeśli ktoś posiada stare zdjęcia, wspomnienia swoich rodziców czy dziadków albo wie o ważnym fakcie i chciałby się tą wiedzą podzielić niech napisze na grossblumberg@interia.pl .

 Zamieszczone przez o 16:16
Translate »