Dawne dzieje

Mieszko I

W drugiej połowie X wieku książę Mieszko I scalił plemiona Polan i odtąd można mówić o Polsce jako tworze państwowym. Jednak książę była ambitny i chciał powiększyć obszar swojego władania. Z tego powodu często też wdawał się w wojny i potyczki. Nie robił tego jednak lekkomyślnie, lecz gdy trzeba było uśpić czujność wroga zawierał odpowiednie przymierza. Można powiedzieć, że prowadził mądrą politykę. Podbijając kolejne plemiona powiększał swoje państwo. Gdy zdobył Ziemię Lubuską zaczęły się problemy i rozwiązania wojskowe już nie wystarczyły, ponieważ od północnego zachodu zagrażali nieustępliwi Wieleci wspomagani przez niemieckiego grafa Wichmana, z którymi Mieszko I przegrał kilka bitew a od południowego zachodu nadciągała wyprawa margrabiego Gerona. Z kolei od południa sąsiadowali Czesi, którzy byli bardziej skłonni do przymierza z Wieletami niż z Polską. W tej niekorzystnej dla siebie sytuacji książę zawarł przymierze z Czechami poprzez małżeństwo z czeską księżniczką Dobrawą. Przyjął także chrześcijaństwo co wzmocniło jego pozycję w Europie. Natomiast Geronowi zapłacił trybut. W ten sposób z trzech niewygodnych rywali został tylko jeden – Związek Wielecki. Rozprawił się z Wieletami w 967 roku. Natomiast w 972 roku z Magdeburga wyruszyły wojska margrabiego Hodona, aby ograniczyć wpływy silnie rozrastającego się państwa polskiego, które to Mieszko I pokonał w słynnej bitwie pod Cedynią. Pod koniec X wieku książę włączył także do swojego państwa Śląsk.

 

Bolesław Chrobry

Ziemia Lubuska okazała się dla następcy Mieszka I – jego syna Bolesława Chrobrego głównym „teatrem” działań. Bolesław Chrobry zaczął swoje panowanie od wzmocnienia swoich grodów obronnych w Bytomiu Odrzańskim, Głogowie, Lubuszu, Międzyrzeczu, Santoku, Drezdenku i Krośnie Odrzańskim. W roku 1000 pielgrzymujący niemiecki cesarz Otton III przechodził i wracał właśnie przez Ziemię Lubuską. To wydarzenie spowodowało nawiązanie przyjaznych stosunków z zachodnim sąsiadem.

Niestety krótko po zawarciu przymierza na Zjeździe Gnieźnieńskim cesarz zmarł i pokój został zerwany. Od tego czasu przez kilka wieków Śląsk, Ziemia Lubuska i Pomorze Zachodnie stały się areną wielu wojen i bitew. Już w 1005 roku następca Ottona III cesarz Henryk II wyruszył ze swoimi wojskami chcąc zdobyć Wielkopolskę. Gród w Krośnie Odrzańskim na kilka dni skutecznie spowolnił marsz cesarza. Po problemach z pokonaniem Odry w Krośnie Henryk II doszedł do Międzyrzecza. Bolesław Chrobry po przegranych bitwach unikał większych starć i wojna przyjęła charakter lokalnych potyczek nie przynoszących żadnej ze stron oczekiwanego zwycięstwa. Wtedy też zawarto chwilowy rozejm. Takie sytuacje powtarzały się jeszcze dwa razy. Cesarz wyruszał z wyprawami jeszcze w 1007 i 1015 roku. Grody przechodziły z rak do rąk ale do ostatecznego rozwiązania nie doszło. Gród w Krośnie Odrzańskim kilka razy brał udział w bezpośredniej walce zatrzymują Niemców. Ostatecznie w 1018 roku w Budziszynie podpisano zwycięski dla Bolesława Chrobrego pokój.

Niestety tylko dwaj pierwsi władcy Mieszko I i Bolesław Chrobry byli w stanie zagwarantować Ziemi Lubuskiej przynależność do Polski. Ich następcy nie byli już tak dobrymi władcami i Ziemia Lubuska sukcesywnie była osłabiana i w końcu utracona na blisko siedem wieków.

Rozbicie dzielnicowe

Bolesław Krzywousty podzielił Polskę między swoich synów na cztery dzielnice. Syn Władysław II otrzymał Śląsk ze stolicą we Wrocławiu oraz Ziemię Lubuską.

Po kilku latach spokoju znowu od strony niemieckiej nastąpiły ataki.

Henryk Brodaty, kolejny władca Ziemi Lubuskiej, skutecznie ją bronił i wielokrotnie wyzwalał Lubusz. Henryk Brodaty zmarł w 1238 roku na zamku w Krośnie. To za jego panowania Krosno Odrzańskie otrzymało prawa miejskie. Jego syn Henryk Pobożny również miał zadatki na dobrego władcę, lecz zginął w 1241 roku w bitwie z Tatarami pod Legnicą. Po jego śmierci władzą podzielili się synowie. Bolesław Rogatka (zwany także Łysym) otrzymał Ziemię Lubuską, natomiast Henryk Śląsk. Bracia nie żyli ze sobą w zgodzie i w 1249 roku Bolesław Rogatka chcąc pozbyć się brata poprosił o pomoc Niemców. W zamian za pomoc oddał arcybiskupowi magdeburskiemu Wilbrandowi lewobrzeżną część Ziemi Lubuskiej. Niemiecka pomoc była tylko chwilowa, bo po roku stracił na rzecz Brandenburgii także drugą część Ziemi Lubuskiej.

Zdobyta Ziemia Lubuska dla państwa niemieckiego stała się idealnym przyczółkiem do dalszego zdobywania nowych terenów. Pozostałe tereny Ziemi Lubuskiej od roku 1251 uległy rozdrobnieniu na mniejsze dzielnice i księstwa. Utworzona została dzielnica głogowska, w skład której wchodziły ziemie: bytomska, głogowska i krośnieńska.

Utrata Ziemi Lubuskiej

Niektórzy władcy, jak Przemysł II próbowali scalać rozdrobnione państwo, jednak wewnętrzne konflikty i nierzadko ingerencja zagranicznych władców doprowadziły do jego śmierci.

W międzyczasie w Prusach Wschodnich w siłę zaczęli rosnąć Krzyżacy, którzy mając podobne poglądy jak Brandenburczycy, zaczęli coraz śmielej myśleć o połączeniu Prus Wschodnich i reszty Niemiec. Do wykonania tego planu Ziemia Lubuska była im niezbędna. Zaczęła się germanizacja Ziemi Lubuskiej. Na początku XIV wieku na prawobrzeżnej części Ziemi Lubuskiej utworzono – Nową Marchię. Niemcy zaczęli małymi krokami zdobywać Wielkopolskę. Kres niemieckiej ekspansji na wschód położył Władysław Łokietek, który na nowo chciał scalić i odbudować Polskę. 10 lutego 1326 roku Władysław Łokietek wszczął wojnę z Brandenburgią. Polski król bez problemów pokonał przeciwnika jednak musiał się wycofać, ponieważ z polskim wojskiem walczyły także pogańskie oddziały litewskie i bał się, że od północy mogą zaatakować go Krzyżacy zwalczający pogan. Wojna z Brandenburgią zakończyła się zawarciem w 1329 roku pokoju landsberskiego, na mocy którego przywrócono Polsce kasztelanię międzyrzecką.

Ostatni król z dynastii Piastów – Kazimierz Wielki także próbował odzyskać Ziemię Lubuską i udało mu się to tylko po części, bo nie odzyskał całej Ziemi Lubuskiej a jedynie parę miast. W 1402 roku Krzyżacy kupili Nowa Marchię. Polska jednak nie wykorzystała sytuacji aby iść za ciosem kiedy pokonała Krzyżaków pod Grunwaldem i mogli odzyskać Ziemię Lubuską. Także po wojnie 13-letniej (1454-1466) rozprawiając się z Zakonem Krzyżackim nie zdołali przyłączyć Ziemi Lubuskiej. W międzyczasie Nową Marchię sprzedano Hohenzollernom i została włączona do Brandenburgii, a później Prus.

W 1476 roku podczas wojny o sukcesję głogowską Brandenburczycy zajęli Krosno Odrzańskie, Sulechów i Lubsko. Podjęto jeszcze ostatnie próby odbicia utraconych ziem ale z marnym skutkiem.

Za oficjalną datę utraty przez Polskę Ziemi Lubuskiej uważa się datę 1252 rok a odzyskano ją dopiero w 1945 roku. W czasie tych blisko 700-lat była pod władaniem Niemców.

 

Bibliografia:

Toczewski A., Historia Ziemi Lubuskiej, Zielona Góra 2008

Okowiński L., Szkice z dziejów sulechowskich wsi, Sulechów 2007

Zdjęcia pochodzą ze strony: http://pl.wikipedia.org

Adam