Erna Kreuziger cz. II – Z chwilą wybuchu wojny

 

Z chwilą wybuchu wojny na gospodarstwie pozostała jedynie Matka. Ja miałam 15 lat a brat i siostra byli znacznie młodsi i niewiele mogliśmy pomóc w ciężkich pracach polowych. Oprócz tego, że musieliśmy sami się wyżywić, na każde gospodarstwo nałożony był obowiązek dostarczenia określonych produktów żywnościowych w postaci mleka, jaj i mięsa na potrzeby niemieckiego państwa a praktycznie na potrzeby wojennych frontów.

Był to dotkliwy obowiązek szczególnie w sytuacji, w której nie bardzo kto miał pracować. We wsi zaczęli pojawiać się robotnicy przymusowi z podbitych krajów. Byli to głównie Francuzi i Polacy. Do naszego gospodarstwa przydzielono Francuza z którego nie było wielkiej pociechy, ponieważ z zawodu był masarzem i pracy w gospodarstwie musiał się dopiero uczyć, ale pracował na tyle na ile potrafił.
Po zakończeniu wojny sytuacja która powstała była zaskoczeniem zarówno dla Niemców, jak i dla Polaków. Do Nietkowic zaczęli napływać repatrianci ze wschodu, osadnicy wojskowi a także przesiedleńcy z głębi Polski. Niemcy systematycznie byli wysiedlani, a ich gospodarstwa przejmowali Polacy. Teraz role się odwróciły i do czasu wysiedlenia Niemcy przydzielani byli do pracy polskim gospodarzom.

Panowała specyficzna atmosfera polegająca na tym, że Niemcy opuszczając swoje gospodarstwa byli przekonani, że wkrótce tu powrócą, a Polacy byli początkowo przekonani, że długo tu miejsca nie zagrzeją.

Mnie przydzielono do pracy w gospodarstwie osadnika wojskowego Władysława Sobiecha który pochodził z okolic Garwolina koło Warszawy. Nie miał tam po co wracać, bo jego rodzina była dość liczna, a gospodarstwo mieli niewielkie.

Do czasu jego sprowadzenia się, przydzielonego mu domu i gospodarstwa w Nietkowicach pilnował jego brat Józef, wraz ze swoją matką, która opiekowała się trójką małych dzieci innego jeszcze syna, rozstrzelanego w czasie wojny przez Niemców. W ten sposób poznałam swojego przyszłego męża.

Józef, kilka lat ode mnie starszy, był przystojnym mężczyzną i przez pewien czas pracował w Berlinie, co umożliwiło mu poznanie trochę języka niemieckiego. Ta znajomość języka umożliwiła nawiązanie pomiędzy nami pewnej sympatii i uczucia z którego na początku nie zdawałam sobie sprawy. Ja w tym czasie zupełnie nie znałam języka polskiego.

24 listopada 1945 roku miało miejsce ostatnie wysiedlenie Niemców z Nietkowic. Na stację w Radnicy ciągnął smutny orszak ludzi z dobytkiem w tobołkach i ręcznie ciągniętych wózkach. Następny etap to Krosno Odrzańskie.

W tej ostatniej grupie wysiedleńczej znajdowałam się również ja, wraz z moimi Rodzicami i rodzeństwem. To co wszyscy wtedy przeżywaliśmy opuszczając swoje rodzinne strony, swoje gospodarstwo i dorobek całego życia, można sobie jedynie wyobrazić.

Kiedy byliśmy już w Krośnie, zamieszkując tymczasowo w zdewastowanych wojskowych barakach w okolicy szpitala, przypędził tam z Nietkowic bryczką zaprzężoną w parę ładnych gniadych koni mój Józef i wykrzyczał „ ERNA, WRACAJ !”.

Pomimo upływu tylu lat, nie jestem w stanie nawet dzisiaj powiedzieć, co spowodowało, że bez wahania opuściłam Rodziców i rodzeństwo i przesiadłam się do Józefowej bryczki. Czy to była miłość, czy chęć pilnowania opuszczonej gospodarki i zgromadzonego materiału na budowę domu, czy jedno i drugie, ale chyba to pierwsze… . No cóż, niezbadane są tajemnice kobiecego serca… .

Wróciliśmy do Nietkowic i początkowo zamieszkaliśmy w domu Władysława, brata Józefa. W tym czasie mój rodzinny dom był już zajęty, ale trwało to dość krótko, bo ludzie mieszkający tam wyjechali wkrótce do poznańskiego. Józef postarał się o przydział tego domu i zabudowań, ale ziemi moich Rodziców już nie udało się odzyskać. Dostaliśmy około 12 hektarów w innym miejscu, za co musieliśmy spłacać w ratach w przeliczeniu na zboże, bo Józef nie był ani repatriantem, ani osadnikiem wojskowym.

Po pewnym czasie wzięliśmy ślub cywilny i zmieniłam swoje rodowe nazwisko na polskie nazwisko mojego męża. Ślub kościelny wzięliśmy gdzieś po sześciu latach z uwagi na to, że ja byłam wyznania ewangelickiego i musiałam przejść na wiarę katolicką, co związane było z obowiązującą w tych sprawach procedurą. W tym czasie zupełnie dobrze nauczyłam się języka polskiego i wzięło się to niejako „samo z siebie”.

Rodzice i rodzeństwo którzy byli przeciwni mojemu pozostaniu w Polsce, dotarli w rejon Cotbus gdzie na początek wynajęli pokój z kuchnią. Ojciec pracował w kopalni węgla brunatnego a siostra chodziła do szkoły.

Brat został elektrykiem i rozpoczął pracę w swoim zawodzie. Mama prowadziła dom i pracowała trochę u gospodarzy w pobliskich wsiach, bo znała się na tej robocie i zawsze coś ze wsi do domu przywiozła. Z czasem stać ich było na kupienie własnego domku z ładnym ogródkiem.

Zaraz po wojnie w Nietkowicach brakowało wszystkiego, ale ludzie szybko zagospodarowali się i żyło nam się nie najgorzej. Gdzieś po trzech latach wprowadzono tzw. obowiązkowe dostawy które nakazywały sprzedaż „do państwa” produktów rolnych poniżej kosztów ich produkcji, np.: rolnik „pełno rolny” posiadający około 12 ha, musiał odstawić między innymi 200 kg żywca.

Praktycznie były to dwa 100 kg tuczniki. Cena tucznika kontraktowanego wynosiła 28 zł/kg, a cena odstawianego w ramach dostaw obowiązkowych tylko 8 zł/kg. Żyto kosztowało 60 zł/q, a na obowiązkowe dostawy 16 zł/q, mleko 1,05-1,10 zł/litr i odpowiednio 0,51 gr.
Sprowadzało się to do tego, że praktycznie rolnik musiał jeszcze do tych świń, żyta i mleka dopłacić, ponieważ uzyskiwana cena nie pokrywała kosztów produkcji. Jeśli ktoś świń nie hodował to musiał je kupić i odstawić jako swoje. Po pewnym czasie zlikwidowano obowiązkowe dostawy mleka.

Konieczność ratalnego spłacania gruntów wprowadzała dodatkowe obciążenia a uzyskiwane plony na nietkowickich ziemiach nie były wysokie. Sytuacja taka powodowała, że rolnik pomimo codziennej harówki, nie bardzo mógł się dorobić.

W każdym bądź razie całe moje życie upłynęło na ciężkiej pracy która była niewspółmierna do osiąganych efektów. Nieraz zastanawiałam się nad tym jak by ono wyglądało gdybym nie pozostała w Polsce? Z pewnością lepszy byłby mój status materialny, ale czy tylko o to chodzi?

Człowiek podejmuje w życiu różne decyzje i zobowiązania, a miarą jego człowieczeństwa jest to, czy potrafi się z nich wywiązać i czy jest im wierny. Są to wartości które nadają życiu sens i które dla mnie zawsze były i są najważniejsze… .

 

Wspomnienia udostępnione dzięki życzliwości autora Cezarego Wocha

(opublikowane na sycowice.net oraz w książce autorstwa Cezarego Wocha Drogi do domu)