Zapiski syna pastora Schucharta o historii Nietkowic cz. II

Ówczesny właściciel Deutsch Nettkow, hrabia Aleksandre Rudolf von Rothenburg zasłużył się bardzo przy odbudowie wsi, kościoła, domu parafialnego i budynku szkolnego. Przekazał niezbędny do odbudowy materiał i podarował kościołowi dwa dzwony, zegar i organy. Formę, kształt kościoła sam wybrał i w tym celu wysłał budowniczego kościoła, cieślę Jackoba Schmolke (Lagotz) do berlina, aby ten, ze znajdującego się tam pawilonu wziął wzór przyszłej świątyni. Za dobrze wykonaną budowę kościoła otrzymał cieśla Schmolke – Lagotz łąkę, położoną w Hannosche, a także materiał potrzebny na budowę stodoły. Posiadłość ta przeszła później w rece ogrodnika Hahna, następnie Gerlacha, zwana przez wszystkich „stodołą Hahna”. Została przez niego rozebrana i postawiona na nowo z tylu gospodarstwa Gerlacha – w roku 1856. Kilka lat później spaliła się.

Największy, podarowany przez barona von Rothenburga dzwon pękł w 1810 roku. Został ponownie odlany na polecenie mojego ojca w 1829-30 roku. Uważano go za arcydzieło sztuki odlewniczej (ludwisarskiej).

Na przedniej stronie dzwonu umieszczono bardzo ładnie wymodelowaną głowę Chrystusa a pod nią sentencję: „Chodźcie do mnie wszyscy itd.” Niżej napis w brzmieniu: „Z wysokości rozlega się jego wołanie. Zaprasza do kogoś najwyższego, najważniejszego. Wzywa do tego, który was stworzył, sławi Go słowem i czynami. Głośniejsza i mocniejsza niż kruszec rudy niech będzie wasza wiara i serce”.

Na drugiej stronie znajdowała się informacja, że dzwon ten jest darem barona Aleksandra Rudolpha von Rothenburga. Dzwon ten musiał być ponownie odlany po tym jak został uszkodzony – odlano go w Klein – Welke w Saksonii, nie pamiętam nazwiska ludwisarza. Mały dzwon także nosił godło barona von Rothenburga. Dzwon i akt jego darowizny nosił date 1733 rok.

Pastor Barth podarował nowo odbudowanemu kościołowi kielich Ostatniej Wieczerzy wykonany ze srebra. Był na nim napis: „Ukochany Domie, pożar zamienił Cię w popiół, twój spalony proboszcz ofiaruje Ci ten kielich. JOH. Gottfr. Barth 1733”.

W 1733 roku została ukończona budowa kościoła, domu parafialnego i budynku szkolnego. Flaga na wieży kościelnej nosiła napis: „A.R.V.R.A.d. 1733” (Aleksander Rudolf von Rothenburg).

Rok 1739 był bardzo mokry. Padało od początku maja do 22 lipca. Po nim nastąpił rok głodu. Już w październiku 1739 roku zaczął się przymrozek i trwał do maja 1740 roku. Grunt był zamarznięty na ponad trzy łokcie. Do karmienia bydła brano słomę z dachów.   W 1746 lub 1747 roku zmarł pastor Barth, który tak bardzo zasłużył się dla Deutsch Nettkow. Pochowano go przy kościele. Jego grób oznaczono nagrobkiem położonym w pobliżu małych drzwi prowadzących z ogrodu parafialnego na plac kościelny. Za moich czasów napis na nagrobku był prawie niewidoczny. Pogłębiłem dłutem litery jego nazwiska.

Następca Bartha nazywał się Bussaus. Jak długo żył nie wiem, bo nie znalazłem żadnych informacji na ten temat. Po nim był Voigt – także pastor. Następnie stanowisko pastora objął Stein, który pracował do roku 1828.

W 1828 roku pastorem został mój ojciec Carl Wilhelm Schuchart. Wszystkie jego zapiski spłonęły podczas pożaru w 1878 roku.

Kiedy nastał mój ojciec miejscowość nie miała brukowanej drogi a chodnik nie nadawał się do użytku ze względu na dziury, błoto i kałuże. Niestety mieszkańcy Deutsch Nettkow nie chcieli przyczynić się do naprawy chodnika, więc mój ojciec na własny koszt kazał położyć przez całą wieś chodnik. Obsadził go również lipami. Drzewka sadzono kilka razy, bo mocno cierpiały z powodu częstych powodzi.

Wał Odry był wtedy w bardzo kiepskim stanie, a przy miejscowości Będów (Bindow) brakowało nawet kawałka walu. Mojemu ojcu udało się uzyskać od rządu 300 Rtlr. na poprawę wału Odry. Wykonanie tego zadania nie byłoby możliwe gdyby mój ojciec nie kupił ze swoich środków góry piasku należącej do chłopa Puschichholz (teraz Finke) z Będowa. Z powodu braku odpowiedniego materiału zakończenie budowy wału byłoby niemożliwe.

W 1830 roku wyremontowano dom parafialny i mój ojciec mógł w nim zamieszkać. Dotychczas mieszkał w starym zamku myśliwskim hrabiego von Rothenburga. Zamek ten został po pewnym czasie rozebrany, ale widać jeszcze piwnice, miejsce przy którym stal ówczesny browar książęcy (południowy kraniec wsi).

W owym czasie połączenie z promem istniało tylko przez tak zwaną „wysoką kładkę” (Hohe Seige), zaczynała się ona przy książęcym browarze i prowadziła do tzw. „kozich krzaków” (Ziegenstrauche), teraz (1890) jest tam cegielnia, następnie trzeba było iść wałem do promu. Przez wał chroniony był Hannosche, który otaczały bardzo ładne dęby. Wozem do promu można było dotrzeć przez tzw. „małą wodę”. Zlikwidowano ją dopiero w 1856 roku po wybudowaniu wału.

Zabezpieczony w ten sposób teren przydzielono plebani, ale mojemu ojcu i jego przełożonemu wydawały się za mało wartościowe i dlatego wytoczono rządowi proces. Chłop Klugmann (Curzenke) obecnie Finke – także protestował. Proces został rozstrzygnięty na korzyść plebani i chłopa Klugmanna.

Na początku lat 40-tych XIX wieku kościół został na nowo obsypany (untergeschwellt), a strona północna dobudowana. Założono także nowe organy. Księżna Paulina von Hohenzollern Hechingen podarowała kościołowi krucyfiks i dwa świeczniki na ołtarz oraz ornaty (szaty ołtarzowe) bardzo kosztowne. Jedno, przeznaczone na dni świąteczne wykonano z czerwonego aksamitu i wyszyto prawdziwym bordowym złotem. Drugie, z czarnego aksamitu także ozdobione bordowym złotem przeznaczono na Wielki Piątek, Dzień pokuty i Święto Zmarłych. Świecznik w kształcie korony i kielich z Ostatnią Wieczerzą na Komunię dla chorych zakupiono z dobrowolnych składek.

W roku 1850 przez pożar zostały zniszczone zabudowania chłopa Gerasch, majstra Michela, Sostracka, Gorschlinga, Bottchera, Stahna, krawca (Schneidera), klischenke-Hopfvoigt, ogrodnika Schmolke-Lagotz, stolarza Witwara oraz chłopa Klieschenke-Wiesehg.

W 1864 roku piorun uderzył w dom mieszkalny Schulzen (młynarza) Fritsche.

W roku 1867 wspólnie z Gustavem Bernstem, synem dzierżawcy promu zaprojektowaliśmy w wielkości naturalnej figury apostołów Piotra i Pawła i odlaliśmy je w gipsie. Zostały one ustawione nad drzwiami po obu stronach ołtarza.

Po 49 latach urzędowania mój ojciec przeszedł na emeryturę i przeprowadził się do Crossen, a 14 dni później wybuchł pożar, przez który prawie cała wieś, w tym kościół i szkoła obróciły się w popiół.

15 marca 1886 roku umarł mój ojciec i około 19 marca został pogrzebany w Deutsch Nettkow.

Są to najważniejsze wydarzenia, o których mogłem napisać na podstawie znalezionych notatek i własnej pamięci o miejscowości Deutsch Nettkow.

Berg koło Crossen, a.d. 5 września 1890 rok

Franz Aleksander Constantina Schuchard

Dyrygent Fabryczny

Adam