Zapiski syna pastora Schucharta o historii Nietkowic cz. I

Za czasów gdy proboszczem w Nietkowicach był ksiądz Ludwik Walerowicz odwiedzili go tajemniczy goście z Niemiec. Poprosili księdza o pozwolenie wejścia na chór kościoła w Nietkowicach. Proboszcz zgodził się ale pod warunkiem, że pójdzie z nimi. Na chórze Niemcy długo nie szukali, ponieważ dobrze wiedzieli, że w dzwonie, gdzie skórzany pas trzyma serce dzwonu jest skrytka, w której znajdowały się zwinięte kartki. Były to zapiski syna pastora Schucharta, który chciał pozostawić dla potomnych wiedzę o historii miejscowości Deutsch-Nettkow. Ksiądz Ludwik zgodził się na zabranie tych zapisków ale znowu postawił warunek, że chce ich kopię. Niemcy wywiązali się ze złożonej obietnicy i przesłali tłumaczenie. Prawdopodobnie Niemcy chcieli zdobyć te notatki na 100-letnią rocznicę wybudowania ówczesnego kościoła w Deutsch-Nettkow, która przypada na początek lat 80-tych XX wieku. Wysnuwamy takie wnioski, ponieważ w latach 70 i 80-tych w niemieckich czasopismach wypędzonych pojawiły się artykuły o kościele w Nietkowicach. Kim byli owi tajemniczy goście?

Oryginalne tłumaczenie z niezmienioną pisownią.

Informacje o miejscowości Deutsch-Nettkow 1433-1880

Zebrane i zestawione przez Franza Aleksandra Constantina Schucharta syna pastora D. Nettkow w latach 1829-1878.

W pożarze, który miał miejsce 31 lipca 1878 roku spłonęły wszystkie księgi kościelne i cała biblioteka kościelna miejscowości Deutsch Nettkow. Informacje, które w niniejszym piśmie przekazuje zebrałem z kilku starych książek i są one prawdopodobnie jedyne, jakie można znaleźć na temat wydarzeń w tej miejscowości. (Jest rok 1886).                           

Do ich wyszukania i spisania skłonił mnie mój dobrotliwy ojciec pastor Schuchart. Życzył on sobie, abym zestawił wszystkie informacje zebrane z ksiąg kościelnych jego poprzedników i abym złożył je w wieży kościelnej, która wówczas została odnowiona (po pożarze w 1878 roku). Drugi egzemplarz tego zestawienia, przepisany przeze mnie, złożyłem w bibliotece parafialnej. Do obydwu dołączyłem plan sytuacyjny miejscowości, oraz spis nazwisk wszystkich właścicieli domów.                                                                

Nie jestem w stanie przekazać wszystkich informacji, które wtedy zebrałem, ponieważ w międzyczasie wiele się wydarzyło; kilka z nich mogę jednak odtworzyć z pamięci. Najpierw pragnę podać treść kilku notatek, które znalazłem w Starej Biblii: W roku pańskim 1434 zboże było tak drogie, że chleb musiał być pieczony z mąki zmielonej z ziaren pszenicy i żołędzi.                                                        

1631 rok – to rok zarazy. W Deutsch Nettkow w tym roku umarło 286 osób, a w Będowie (Bindow) 118 ludzi. Korzec ziarna kosztował wtedy 5 Rthlr.

1624 rok korzec ziarna kosztował 7,5, a korzec jęczmienia 5 Rthlr.

Większość notatek o wydarzeniach w Deutsch Nettkow zostało sporządzonych przez doktora kaznodzieję i magistra Johanna Gottfrieda Bartha (1690?-1746). Jego poprzednicy bardzo mało notowali, na co on w swoich pismach bardzo się uskarża. Poprzednicy Bartha nazywali się: Belowick, Bandowick i Cruzufiger. Lata urzędowania tych panów nie zostały jednak podane. Belowick musiał żyć w czasach reformacji. O Cruzufigerze, swoim poprzedniku, Barth napisał: „W pierwszą sobotę przed Adwentem pastor Cruzufiger wyszedł na dróżkę wiodącą w stronę kuźni kowala Schulza. Szedł wzdłuż płotu otaczającego ogród należący do plebani, zwany „ogrodem kowala”. Ogród otoczony był płotem z desek. Pastor zwykł nosić czarną czapeczkę i szedł za ogrodzeniem. Kowal właśnie polował na wrony, których wtedy bardzo dużo. Widoczną zza płotu czapkę pastora wziął za wronę i strzelił. W ten sposób śmiertelnie zranił pana pastora”. 

Na paru luźnych kartkach pastor Barth opisał to zdarzenie, i dlatego mogę wiernie odtworzyć tę historię. W pismach pastora Bartha znalazłem następującą historię: „21 kwietnia 1703 roku na mocy orzeczonego wyroku został żywcem spalony George Kubnel, młody człowiek stanu wolnego z powodu zbrodni popełnionej bestialsko na koniu, przy czym okazało się, że wszyscy ludzie podziwiali siłę Bożą w tym człowieku. Barth opisuje, jak odwiedza owego człowieka w więzieniu. Zastaje go pełnego skruchy, spowiada, rozgrzesza i przygotowuje do ostatniej, ciężkiej ziemskiej drogi. Kilka zdań mogę przytoczyć dosłownie. Oto co pastor Barth między innymi napisał: „Wieczorem, przed egzekucją, gdy kilku znajomych i przyjaciół przyszło się pożegnać, George Kubnel włożył palce w płomień i powiedział: O jakże to boli, ale Bóg pomoże. Kiedy rano, przy wyjściu na egzekucję kantor ze szkoły zaintonował pieśń „Chwal teraz duszo moja Pana” skazany rzekł: Teraz idę na moje wesele, na miejsce stracenia. (jest to mała górka nazwana Górą Szubieniczną położona w pobliżu stawu; należy do gruntu parafii). Po przybyciu na miejsce stracenia wykonujący egzekucję oznajmił: Chcemy, abyś zdjął swoje buty z cholewami. -Tak – odparł skazany i zaraz skoczył z deski obiema nogami w płomienie. Ja (Barth), jako jeden ze stojących najbliżej skazanego razem z nim głośno modliłem się: Panie Jezu, dla Ciebie żyję, Panie Jezu dla Ciebie umieram”. Skazaniec umilkł przy słowach „dla Ciebie umieram” i ta skruszona i otoczona wiarą dusza został bez wątpienia w nagrodę poprowadzona do nieba.” ten opis podpisany był przez Johanna Gottlieba doktora i magistra.

Inna luźna kartka zawierał następującą notatkę: „Deutsch Nettkow nie miał żadnej filii, tylko należącą do parafii miejscowość urzędową Bondow. Wcześniej do D. Nettkow należał folwark Radnitzer, ale ten przeszedł do probostwa Grossen. Dom parafialny jest w złym stanie a chlew dla prosiąt musi być powiększony. Kościół jest drewniany i też wymaga odnowienia. To samo pismo zawiera informację o dwóch drewnianych tablicach, na których mnisi wyryli wiadomości o byłych właścicielach D. Nettkow Fryderyku i Heinrichu von Waldau. To właśnie od nich Rothenburger nabył dobra. Na drugiej stronie opisana jest śmierć innego z rodu von Waldau (to zgadza się z Crossener Chronik).

W kronice tej znalazłem następujący zapis: „W 1433 roku, 10 sierpnia, we wtorek po Laurentie Henryk X Śląski sprzedał swoje miasteczko Deutsch Nettkow wraz z całym wyposażeniem braciom Fridrichowi, Heinrichowi i Christopherowi von Waldau. Udzielił on im jednocześnie prawa zbudowania promu przez Odrę.” Dalej pisze: „W 1613 roku Rada Miasta Crossen oskarżyła właściciela miejscowości Deutsch Nettkow Hansa von Rothenburga o to, że z powodu założenia promu przez Odrę zmniejszył się dochód z cła pobieranego na moście w Crossen. Jej skarga została jednak odrzucona, ponieważ już w 1433 roku ówcześni właściciele Deutsch Nettkow, bracia von Waldau otrzymali przywilej zbudowania promu”. To jest chyba najstarsza notatka dotycząca Deutsch Nettkow.   Pastor Barth dalej pisze: „Niewiele można znaleźć ciekawostek wśród zapisków. Kiedyś kopiący staw w Rannosche lub Hannosche znaleźli kawałek bursztynu w kształcie dużego podłużnego chrząszcza. Bursztyn znaleziono także w czarnym wykopie. Bursztynu używano do okadzania (odkażania, odpędzania insektów) łóżek. 

Znalazłem kilka notatek o powodziach i plagach szarańczy, ale nie potrafię ich odtworzyć. Na początku marca 1731 roku w okolicy Brauhaus (browaru) wybuchł pożar. Ogień szybko się rozprzestrzenił i zniszczył połowę wsi. W tym samym roku wybuchł drugi pożar – u Endschneiders – w jego wyniku druga połowa wsi, plebania, kościół i budynek szkolny zamieniły się w popiół. Księgi kościelne zostały uratowane.

Adam