maj 232014
 
Nietkowice

Nietkowice

Każdy kto chociaż raz zagłębił się w przeszłość miejscowości Nietkowice zauważył czy to na starych mapach czy w niemieckich opracowaniach, że raz spotykamy się z nazwą Deutsch-Nettkow a raz Straßburg/Oder. Mało kto wiedział czemu zmieniono nazwę Deutsch-Nettkow. A już na pewno żaden Polak nie wiedział dlaczego właśnie zmieniono na Straßburg/Oder.

Wszystko zaczęło się od ideologii Hitlera. W latach 1936-1937 narodowo-socjalistyczne władze Niemiec przeprowadziły planową germanizację nazw miejscowości i nazwisk. Akcja odbywała się pod hasłem Fort mit der polnischen Faßade co w tłumaczeniu na język polski oznacza „Precz z polską fasadą”. Dzisiejsze Nietkowice zmieniły nazwę, gdyż cytując słowa przedwojennego mieszkańca Deutsch-Nettkow była „nieodpowiednia do dzisiejszych czasów”.

Natomiast po drugiej stronie Odry znajdowała się wioska Polnisch-Nettkow (dzisiejszy Nietków), której nazwa nadzwyczaj była nieadekwatna do ówczesnego ustroju politycznego i wymagała germanizacji. Polnisch-Nettkow przemianowano na Schlesich-Nettkow.

Ale dlaczego akurat zmieniono nazwę na Straßburg nikt z powojennych mieszkańców nie wiedział. Dlaczego akurat taka nazwa a nie inna?

Okoliczności zmiany nazwy w 1989 roku w czasopiśmie Crossener Heimatagrüße opisał przedwojenny mieszkaniec Deutsch-Nettkow Georg Schilde. Oto tekst:

Jak Nettkow przeszło do nazwy Straßburg
Okoliczności zgodne z wnioskiem burmistrza (sołtysa)


Na początku 1936 roku gmina Deutsch-Nettkow od narodowo-socjalistycznego starosty Krügera dostała zalecenie, aby zgłaszać sugestie dla zmiany nazwy miejscowości, która była nieodpowiednia do dzisiejszych czasów. Ówczesnym sołtysem był Benno Klugmann, który w latach 1911-13 jako młody człowiek odbywał służbę wojskową w Straßburgu w Alzacji. Ponieważ chętnie wspominał miasto między Renem i Wogezy, polecił, aby zmienić nazwę naszej miejscowości na Straßburg nad Odrą. Na spotkaniu Rady Gminy, na które uczęszczałem, nauczyciel Klamroth wyjaśnił, że kompleks budynków dawnych dóbr browaru nosi nazwę “Zamek”. Następnie zrobiono ulicę z Krosna do Sulechowa, która prowadzi przez wieś i kiedyś została obsadzona lipami na prośbę pastora Karla Wilhelma Schucharta, i prezentowała się okazale. Nauczyciel Klamroth stwierdził, że droga i dzielnica “Zamek” dają dobry powód do zmiany nazwy gminy na Straßburg nad Odrą.
Następnie nowa nazwa wioski została zatwierdzona urzędowym dekretem na wiosnę 1937 roku.

Źródło tekstu Crossener Heimatagrüße

Tłumaczenie: Adam i Janusz

Adam

maj 152014
 
Pomorsko

    Pomorsko

Pomorsko zostało po raz pierwszy wzmiankowane w dokumentach w 1409 roku jako Pomoroczek i 1469 roku jako Pomornicze. W XVI wieku (1565 r.) właścicielem wsi był Lesław, później Kalekreuthowie, a następnie von Schmettow. Po ostatnim właścicielu, którego ród pochodzi z Danii, został pałac z XVIII w. Pałac, rodzina Schmettow utraciła za długi i przeszedł on w 1928 r. na rzecz państwa niemieckiego.                                                                                                    Polskie nazewnictwo wsi i miast Ziem Zachodnich i Północnych było bardzo ważne po 1945 roku, kiedy to nadawano nowe nazwy. Właściwa dzisiejsza nazwa brzmi Pomorsko jednakże do 1945 roku miejscowość nosiła nazwę Pommerzig. Nazwa ta pochodziła prawdopodobnie od „pomór” – choroba (Pommertzig około 1690 r.). Warto wspomnieć, że sieć komunikacyjna w średniowieczu kształtował się tak jak dziś. Przez Pomorsko biegła droga lokalna z Sulechowa do Krosna. Trasa przebiegała przez Mozów, Pomorsko, Brody, Nietkowice łącząc się w Radnicy z drogą tranzytową biegnącą z Sulechowa przez Kije, Przetocznice i Radnicę do Krosna.

W 1482 roku Pomorsko znalazło się w rekach Brandenburgii. Wcześniej wchodziły w skład Księstwa Głogowskiego. Ziemie te odtąd nazywane były Księstwem Krośnieńskim.

Powierzchnia gospodarstwa Pomorska z folwarkiem Walewskahof (Dobrzęcin) z kolonią Brise (Brzezie) zajmowała 3100 mil2, z tego ziemia orna 640, lasy 2300, „sorge” pozostałe 84 mile2 (morgi). Z majątku Pomorsko i Brzezie został utworzony Majorat rodziny Schmettau, który przechodził na pierworodnego przedstawiciela rodziny, a zatem był przekazywany z syna na syna. Jeżeli nie było męskiego potomka, mogła przejąć ten majątek córka, przy czym właściciel majoratu musiał być wyznania ewangelickiego (obowiązywało w XIX w.). W 1565 roku Pomorsko było w rękach von Ladislaus Kalckreuter, a w 1566 roku należało do braci Bastiana i Hansa Ralfreuthfchen. Hans żył o 6 lat dłużej od Bastiana i w 1586 panem w Pomorsku został Christoff Kalckreutt, prawdopodobnie syn Hansa. Od 1644 r. majątek został powiększony i pozostał do ok. 1726 r. w rękach Klieder, kiedy przeszedl na Gottfrieda Wilhelma Barona von Schmettau, porucznika kawalerii króla duńskiego, właściciela Brodów, Kosobudza, Sorgo, który kupił majątek za 60 tys. talarów. Był założycielem majoratu powstałego już w XVIII w.

Trzema pierwszymi właścicielami rodu von Schmettau po G. Wilhelmie byli: Gottfried Henryk Reichsgraf od 1742 do 1762, Gottfried Henryk Leopold do 1812 r., August Bogusław Leopold Gotfried do 1816. W związku z tym, że ten ostatni miał tylko córki, Majorat przeszedł w ręce syna Reichsgrafa- Barnarda Aleksandra Gottfrieda von Schmettau, młodszego syna Gottfrieda Henryka Leopolda i w rękach tych potomków był do połowy XIX wieku. Założyciele Majoratu przez wszystkie lata co roku zmuszeni byli przeznaczać datek na renowację pałacu. Wybudowali również kościół w Pomorsku, w którym umieszczono ich portrety. Budowla jednak była na tyle słaba, że w drugiej połowie XIX w. musiano na nowo wybudować kościół.

Pocztówka z Pomorska

Pocztówka z Pomorska

Skarb z Pomorska

Przed 1939 r. w miejscowości Pomorsko odkryto skarb. Drogą zakupu został pozyskany przez Gabinet Numizmatyczny do Museum Fur Hamburgische Geschichte w Berlinie. Trafiła tam niestety tylko część skarbu. W przeważającej mierze składał się z silnie pokawałkowanego srebra, głównie monet i ozdób. Określono 187 i 374 egzemplarze monet europejskich, poza tym znajdowało się tam ok. 220 g monet nieczytelnych. Udało się określić, że mniej więcej połowa tych monet to fragmenty monet orientalnych. W skład monet wchodziły w większości denary niemieckie, zwłaszcza denary Ottona i Adelajdy. W skarbie występują również monety czeskie, włoskie, bizantyjskie, angielskie i skandynawskie, lecz w bardzo niewielkiej liczbie. Najpóźniejszą z monet wchodzącej w skład skarbu datuje się po 1006 r. Znaleziono również ok. 100 g fragmentów ozdób.

W dziele Moneta Mediaevali autor proponuje by, skarb uznano (z pewną dozą ostrożności) za dowód eksportu monet z Ostfalii do Wielkopolski. Powyższy przykład udowodnił, jak cenne są informacje z badań nad obiegiem monet we wczesnym średniowieczu, pomimo trudności w datowaniu znalezisk.

Małgorzata Woźniak

maj 032014
 

W czasie II Wojny Światowej 31 stycznia 1945 r. podczas natarcia wojsk Armii Czerwonej wioska Groß-Blumberg ponownie stanęła w płomieniach. Spłonęła plebania oraz wiele domów (ok.15%). Kościół ocalał i stoi do dziś. Wielu niemieckich mieszkańców uciekło jeszcze przed nadejściem frontu. W wyniku ustaleń Konferencji Jałtańskiej i Konferencji Poczdamskiej zmieniły się granice Polski. Przesunięciu uległa wschodnia granica kraju, a Polska straciła na rzecz ZSRR 1/3 swych terenów (z Litwą, Białorusią i Ukrainą.) Granicę zachodnią ustalono na rzekach Odrze i Nysie. Ziemie te nazywano Ziemiami Odzyskanymi przypisując im wcześniejszą Piastowską przynależność. Duża część zamieszkujących tu Niemców opuszczała swe rodzinne domy 25 czerwca oraz we wrześniu 1945 r. Wysiedlenia trwały do 1948 r. – wtedy to wywieziono stąd ostatnich Niemców.

Zniszczona podczas działań wojennych plebania w Brodach (źródło zdjęcia "Crossener Heimatgrüße”)

Zniszczona podczas działań wojennych plebania w Brodach
(źródło zdjęcia: “Crossener Heimatgrüße”)

Jednocześnie trwała repatriacja ludności z terenów Wschodniej Polski. Liczono się z przybyciem kilku milionów Polaków i w związku z tym PKWN już 7 października 1944 r. powołał Państwowy Urząd Repatriacyjny dla ustalenia rozmieszczenia i zagospodarowania się ludności. Po przekazaniu władzy przez komendanturę radziecką przystąpiono do organizacji nowej władzy, nowej administracji polskiej. Pierwszym komendantem był porucznik Edward Szlapiński. Obok osadników zza Buga i Wielkopolski na tereny odzyskane przybywała również ludność z centralnej Polski, szukając lepszych warunków życia. Znaczna jej część szukała tu okazji szybkiego dorobienia się i nie pomagała w stabilizacji. W związku z tymi wypadkami Ministerstwo Ziem Odzyskanych 4 marca 1946 r. wydało okólnik zabraniający wędrówek oraz ograniczyło indywidualne przenoszenie się z Polski Centralnej. Pozwolono przenosić się w liczbie co najmniej 10 rodzin. Wieś Groß-Blumberg została przeznaczona na zasiedlenie przez osadników wojskowych (z rodzinami wojskowymi). Pierwsi osadnicy w liczbie 11 rodzin przybyli do Groß-Blumberg we wrześniu 1945 r. i nazwali wieś Duży Kwiatowiec. W grudniu tego roku przybył transport repatriantów z kresów wschodnich (zza Buga). W tym czasie we wsi przebywała pewna liczba rodzin niemieckich, które nie chciały opuścić swoich domów. Zgrupowani zostali na ulicach Wschodniej i Wojskowej z przeznaczeniem do wysiedlenia. Po dwóch latach cała miejscowość została wysiedlona. Zamieszkiwało tutaj również wiele rodzin z innych regionów Polski. Wojskowi osadnicy stanowili grupę około 30 rodzin.

8 listopada 1945 r. opublikowane zostało Obwieszczenie Wojewody Poznańskiego jako Pełnomocnika Rządu R.P. dla Ziem Odzyskanych z dnia 3 listopada 1945 r. dotyczące nazw miejscowości na terenach odzyskanych i administracyjnie przyłączonych do Województwa Poznańskiego. Miejscowości Groß-Blumberg nadano nazwę Brody. Nazwa ta pochodzi od słowa „bród”, co oznacza płytkie miejsce rzeki, przez które można przejść lub przejechać na drugi brzeg.

W latach 1945-1950 miejscowość ta należała do województwa poznańskiego, do powiatu krośnieńskiego. W latach 1951-1975 wieś podlegała administracyjnie do nowopowstałego województwa zielonogórskiego do powiatu sulechowskiego, a w latach 1975-98 gminy Sulechów. Od 1998 r. wieś należy do województwa lubuskiego, powiat zielonogórski, gmina Sulechów i ma status wsi sołeckiej.

Wieś Brody została w znacznej części zniszczona w latach powojennych. Wiele domów zostało rozebranych, a pochodzącą z nich cegłę wywożono na odbudowę Warszawy. Do dziś zachował się neogotycki kościół, który w maju 1945 r. został poświęcony i oddany katolikom; szkoła podstawowa, w której nauczanie rozpoczęło się 1 października 1945 r. Od czasu przejęcia wsi przez Polaków rozwój miejscowości zatrzymał się (wybudowano zaledwie dwa domy). Wybudowano także stację paliw przez prywatnego inwestora na początku 1987 r., która obecnie nie jest czynna i ulega dewastacji. We wsi funkcjonował ośrodek zdrowia, lecz został zamknięty w roku 2007. W ostatnich latach na salę wiejską zaadoptowana została stodoła, która wcześniej była bazą magazynową SKR (Spółdzielni Kółek Rolniczych).

Żaneta i Andrzej

Translate »