lut 232014
 
Mieszko I

Mieszko I

Mieszko I

W drugiej połowie X wieku książę Mieszko I scalił plemiona Polan i odtąd można mówić o Polsce jako tworze państwowym. Jednak książę była ambitny i chciał powiększyć obszar swojego władania. Z tego powodu często też wdawał się w wojny i potyczki. Nie robił tego jednak lekkomyślnie, lecz gdy trzeba było uśpić czujność wroga zawierał odpowiednie przymierza. Można powiedzieć, że prowadził mądrą politykę. Podbijając kolejne plemiona powiększał swoje państwo. Gdy zdobył Ziemię Lubuską zaczęły się problemy i rozwiązania wojskowe już nie wystarczyły, ponieważ od północnego zachodu zagrażali nieustępliwi Wieleci wspomagani przez niemieckiego grafa Wichmana, z którymi Mieszko I przegrał kilka bitew a od południowego zachodu nadciągała wyprawa margrabiego Gerona. Z kolei od południa sąsiadowali Czesi, którzy byli bardziej skłonni do przymierza z Wieletami niż z Polską. W tej niekorzystnej dla siebie sytuacji książę zawarł przymierze z Czechami poprzez małżeństwo z czeską księżniczką Dobrawą. Przyjął także chrześcijaństwo co wzmocniło jego pozycję w Europie. Natomiast Geronowi zapłacił trybut. W ten sposób z trzech niewygodnych rywali został tylko jeden – Związek Wielecki. Rozprawił się z Wieletami w 967 roku. Natomiast w 972 roku z Magdeburga wyruszyły wojska margrabiego Hodona, aby ograniczyć wpływy silnie rozrastającego się państwa polskiego, które to Mieszko I pokonał w słynnej bitwie pod Cedynią. Pod koniec X wieku książę włączył także do swojego państwa Śląsk.

 

Bolesław Chrobry

Bolesław Chrobry

Bolesław Chrobry

Ziemia Lubuska okazała się dla następcy Mieszka I – jego syna Bolesława Chrobrego głównym „teatrem” działań. Bolesław Chrobry zaczął swoje panowanie od wzmocnienia swoich grodów obronnych w Bytomiu Odrzańskim, Głogowie, Lubuszu, Międzyrzeczu, Santoku, Drezdenku i Krośnie Odrzańskim. W roku 1000 pielgrzymujący niemiecki cesarz Otton III przechodził i wracał właśnie przez Ziemię Lubuską. To wydarzenie spowodowało nawiązanie przyjaznych stosunków z zachodnim sąsiadem.

Niestety krótko po zawarciu przymierza na Zjeździe Gnieźnieńskim cesarz zmarł i pokój został zerwany. Od tego czasu przez kilka wieków Śląsk, Ziemia Lubuska i Pomorze Zachodnie stały się areną wielu wojen i bitew. Już w 1005 roku następca Ottona III cesarz Henryk II wyruszył ze swoimi wojskami chcąc zdobyć Wielkopolskę. Gród w Krośnie Odrzańskim na kilka dni skutecznie spowolnił marsz cesarza. Po problemach z pokonaniem Odry w Krośnie Henryk II doszedł do Międzyrzecza. Bolesław Chrobry po przegranych bitwach unikał większych starć i wojna przyjęła charakter lokalnych potyczek nie przynoszących żadnej ze stron oczekiwanego zwycięstwa. Wtedy też zawarto chwilowy rozejm. Takie sytuacje powtarzały się jeszcze dwa razy. Cesarz wyruszał z wyprawami jeszcze w 1007 i 1015 roku. Grody przechodziły z rak do rąk ale do ostatecznego rozwiązania nie doszło. Gród w Krośnie Odrzańskim kilka razy brał udział w bezpośredniej walce zatrzymują Niemców. Ostatecznie w 1018 roku w Budziszynie podpisano zwycięski dla Bolesława Chrobrego pokój.

Niestety tylko dwaj pierwsi władcy Mieszko I i Bolesław Chrobry byli w stanie zagwarantować Ziemi Lubuskiej przynależność do Polski. Ich następcy nie byli już tak dobrymi władcami i Ziemia Lubuska sukcesywnie była osłabiana i w końcu utracona na blisko siedem wieków.

Rozbicie dzielnicowe

Bolesław Krzywousty

Bolesław Krzywousty

Bolesław Krzywousty podzielił Polskę między swoich synów na cztery dzielnice. Syn Władysław II otrzymał Śląsk ze stolicą we Wrocławiu oraz Ziemię Lubuską.

Po kilku latach spokoju znowu od strony niemieckiej nastąpiły ataki.

Henryk Brodaty, kolejny władca Ziemi Lubuskiej, skutecznie ją bronił i wielokrotnie wyzwalał Lubusz. Henryk Brodaty zmarł w 1238 roku na zamku w Krośnie. To za jego panowania Krosno Odrzańskie otrzymało prawa miejskie. Jego syn Henryk Pobożny również miał zadatki na dobrego władcę, lecz zginął w 1241 roku w bitwie z Tatarami pod Legnicą. Po jego śmierci władzą podzielili się synowie. Bolesław Rogatka (zwany także Łysym) otrzymał Ziemię Lubuską, natomiast Henryk Śląsk. Bracia nie żyli ze sobą w zgodzie i w 1249 roku Bolesław Rogatka chcąc pozbyć się brata poprosił o pomoc Niemców. W zamian za pomoc oddał arcybiskupowi magdeburskiemu Wilbrandowi lewobrzeżną część Ziemi Lubuskiej. Niemiecka pomoc była tylko chwilowa, bo po roku stracił na rzecz Brandenburgii także drugą część Ziemi Lubuskiej.

Zdobyta Ziemia Lubuska dla państwa niemieckiego stała się idealnym przyczółkiem do dalszego zdobywania nowych terenów. Pozostałe tereny Ziemi Lubuskiej od roku 1251 uległy rozdrobnieniu na mniejsze dzielnice i księstwa. Utworzona została dzielnica głogowska, w skład której wchodziły ziemie: bytomska, głogowska i krośnieńska.

Utrata Ziemi Lubuskiej

Niektórzy władcy, jak Przemysł II próbowali scalać rozdrobnione państwo, jednak wewnętrzne konflikty i nierzadko ingerencja zagranicznych władców doprowadziły do jego śmierci.

Bolesław II Rogatka

Bolesław II Rogatka

W międzyczasie w Prusach Wschodnich w siłę zaczęli rosnąć Krzyżacy, którzy mając podobne poglądy jak Brandenburczycy, zaczęli coraz śmielej myśleć o połączeniu Prus Wschodnich i reszty Niemiec. Do wykonania tego planu Ziemia Lubuska była im niezbędna. Zaczęła się germanizacja Ziemi Lubuskiej. Na początku XIV wieku na prawobrzeżnej części Ziemi Lubuskiej utworzono – Nową Marchię. Niemcy zaczęli małymi krokami zdobywać Wielkopolskę. Kres niemieckiej ekspansji na wschód położył Władysław Łokietek, który na nowo chciał scalić i odbudować Polskę. 10 lutego 1326 roku Władysław Łokietek wszczął wojnę z Brandenburgią. Polski król bez problemów pokonał przeciwnika jednak musiał się wycofać, ponieważ z polskim wojskiem walczyły także pogańskie oddziały litewskie i bał się, że od północy mogą zaatakować go Krzyżacy zwalczający pogan. Wojna z Brandenburgią zakończyła się zawarciem w 1329 roku pokoju landsberskiego, na mocy którego przywrócono Polsce kasztelanię międzyrzecką.

Ostatni król z dynastii Piastów – Kazimierz Wielki także próbował odzyskać Ziemię Lubuską i udało mu się to tylko po części, bo nie odzyskał całej Ziemi Lubuskiej a jedynie parę miast. W 1402 roku Krzyżacy kupili Nowa Marchię. Polska jednak nie wykorzystała sytuacji aby iść za ciosem kiedy pokonała Krzyżaków pod Grunwaldem i mogli odzyskać Ziemię Lubuską. Także po wojnie 13-letniej (1454-1466) rozprawiając się z Zakonem Krzyżackim nie zdołali przyłączyć Ziemi Lubuskiej. W międzyczasie Nową Marchię sprzedano Hohenzollernom i została włączona do Brandenburgii, a później Prus.

W 1476 roku podczas wojny o sukcesję głogowską Brandenburczycy zajęli Krosno Odrzańskie, Sulechów i Lubsko. Podjęto jeszcze ostatnie próby odbicia utraconych ziem ale z marnym skutkiem.

Za oficjalną datę utraty przez Polskę Ziemi Lubuskiej uważa się datę 1252 rok a odzyskano ją dopiero w 1945 roku. W czasie tych blisko 700-lat była pod władaniem Niemców.

 

Bibliografia:

Toczewski A., Historia Ziemi Lubuskiej, Zielona Góra 2008

Okowiński L., Szkice z dziejów sulechowskich wsi, Sulechów 2007

Zdjęcia pochodzą ze strony: http://pl.wikipedia.org

Adam

lut 162014
 
Herb woj. lubuskiego

Herb woj. lubuskiego

 Etymologia nazwy

W lutym 1945 roku przywódca związku Radzieckiego Józef Stalin wraz z prezydentem USA Franklinem Delano Rooseveltem i premierem Wielkiej Brytanii Winstonem Churchillem ustalili rekompensatę dla Polski w postaci Pomorza Zachodniego, Śląska, Prus Wschodnich i Ziemi Lubuskiej, a granicę ustalili na Nysie i Odrze. Po 700 latach, gdy za czasów Piastów utracono Ziemię Lubuską, z powrotem została ona przyłączona do Polski. Sama nazwa Ziemia Lubuska (łac. terra lubusiana) była używana już w średniowieczu. Jednak wojny i wydarzenia historyczne z XIII wieku spowodowały, że Polska utraciła Ziemię Lubuską, a co za tym idzie zaprzestano używać polskiej nazwy. Dopiero koniec II Wojny Światowej zwrócił Polsce tę część ziem. W 1945 roku powrócono do pierwotnej nazwy, która bardzo szybko się rozpowszechniła i z niesłabnącą popularnością trwa do dzisiaj. Także w podziale administracyjnym obowiązującym od 1 stycznia 1999 roku wprowadzono województwo lubuskie. Ziemia Lubuska wzięła swą nazwę od miasta Lubusz (niem. Lebus) leżącego po lewej stronie Odry na terenie Niemiec.

 

Pradzieje

Pierwsi ludzie na terenach dzisiejszej Ziemi Lubuskiej pojawili się pod koniec starszej epoki kamienia (tzw. późny paleolit). Ten etap paleolitu występował na Niżu Środkowoeuropejskim. W wyniku cofnięcia się lądolodu skandynawskiego ludzie zeszli z wyżyn i zaczęli zamieszkiwać niziny. Obszar Ziemi Lubuskiej był miejscem granicznym i przenikania się dwóch kultur późnego paleolitu, kultury ahrensburskiej i kultury świderskiej tworzących kompleks kultury z liściakami lub inaczej nazywanej kultury ostrzy trzoneczkowatych. Ludzie z tej epoki prawdopodobnie mogli już mieć udomowionego psa i do polowań posługiwać się bardziej rozwiniętym narzędziem w postaci łuku. Kolejni osadnicy przybywali w środkowej epoce kamienia (mezolit) i tak samo jak ludzie z paleolitu trudnili się myślistwem i zbieractwem. Także w młodszej epoce kamienia (neolit) na Ziemi Lubuskiej znad środkowego Dunaju pojawili się osadnicy potrafiący uprawiać ziemię. Przynieśli ze sobą także kulturę ceramiki wstęgowej rytej, a jej nazwa wywodzi się od rytego wstęgowego ornamentu, którym zdobiono gliniane naczynia. Prowadzone badania archeologiczne w rejonie Środkowej Odry wykazały także obecność w neolicie innych kultur takich jak: kultura amfor kulistych, kultura pucharów lejkowatych oraz kultura ceramiki sznurowej. Osadnicy kultury amfor kulistych posługiwali się krzemiennymi siekierami i ostrzami a na garnkach pojawiały się znaki swastyk jako symbol Słońca i Dobra. Z kolei w kulturze pucharów lejkowatych ludność oprócz łowiectwa i rybołówstwa potrafiła uprawiać zboże z wykorzystanie radła i ciągnącego je bydła. Natomiast osadnicy kultury ceramiki sznurowej potrafili oswoić konie. Znali także wyroby z miedzi. Na terenach Polski neolit trwał od VI do II w. p.n.e. Po epoce kamienia nastąpiła podzielona na pięć okresów epoka brązu. We wczesnym okresie tej epoki – datowanym na lata 2300-1500 p. n.e. na Ziemię Lubuską napłynęła duża ilość osadników, którzy zajmowali się zbieractwem, myślistwem i rolnictwem oraz nową dziedziną jaką jest handel. Świadczą o tym znaleziska z wykopalisk archeologicznych w postaci ozdób pochodzących z terenów dzisiejszych Włoch, Węgier i Anglii. W kolejnym okresie epoki brązu przypadającym na lata 1500-1300 p. n.e. wytworzyła się tzw. kultura przedłużycka. Ziemię Lubuską zamieszkiwała wówczas ta sama ludność co Wielkopolskę, Śląsk i Łużyce. W następnym okresie epoki brązu (1300-1100 p. n.e.) wykształciła się kultura łużycka, która swoim obszarem objęła tereny dzisiejszej zachodniej i środkowej Polski oraz wschodnich Niemiec. Kultura łużycka przetrwała blisko tysiąc lat (1300-300 p. n.e.). Charakteryzowała się wielką ekspansją osadniczą. Ludzie przestali prowadzić koczowniczy tryb życia i zaczęli zakładać grody i osady. Trudnili się rolnictwem, hodowlą zwierząt i rzemiosłem. W najmłodszym okresie epoki brązu i na początku epoki żelaza przypadł szczyt kultury łużyckiej. Powstało wtedy na terenie Ziemi Lubuskiej kilkanaście grodów, min. w Lubuszu, który bronił brodu na Odrze oraz najsłynniejsza w Polsce osada w Biskupinie. Następnie od około 400 roku p. n.e. do początku naszej ery w okresie lateńskim kultura łużycka uległa zanikowi a powstała nowa kultura luborzycka, a po niej przeworska, w których bardzo dynamicznie rozwinęła się metalurgia. Po nich w dorzeczu środkowej Odry rozwinęła się kultura pomorska, w której metalowe narzędzia silnie wypierały kamienne.

Oprócz Lubusza w okresie wczesnohistorycznym powstały także inne większe grody o znaczeniu administracyjnym i wojskowym, min. Santok, Drzeń-Drezdenko, Krosno nad Odrą, Osno oraz mniejsze – Garbicz, Owczary, Połęcko, Kije, Skąpe, Kargowa. Gród w Santoku położony w bardzo strategicznym miejscu w rozwidleniu Warty i Noteci, Gall Anonim nazwał „kluczem i strażnicą Królestwa Polskiego”. Z kolei Grody w Lubuszu i Krośnie broniły przepraw przez Odrę. Wszystkie wymienione grody były ośrodkami osadnictwa, w których okoliczna ludność na wypadek zagrożenia lub wojny mogła się schronić. Już za czasów plemiennych w grodach istniała administracja a zarządzali nimi starości rodowi a w późniejszych czasach piastowskich kasztelanowie. Ogółem odkryto i zlokalizowano około 50 grodzisk. Przy wielu grodach istniały podgrodzia, z których w średniowieczu rozwinęły się miasta.

Plemiona

Dziadoszanie (Dadodesani) zamieszkiwali w południowej części dzisiejszego województwa lubuskiego. Dziadoszanie zajmowali m.in. Krosno, Głogów i Iłowę. Od zachodu sąsiadami Dziadoszan było plemię Milczan, a od południa śląskie plemiona Bobrzan i Trzebowian oraz od południowego wschodu plemię Polan. W środkowej części Ziemi Lubuskiej po obu stronach Odry osiedliło się plemię Lubuszan. Z zachodu sąsiadowali z Wieletami, a od północy z plemieniem Pomorzan. Wszystkie te plemiona, łącznie z Wieletami, należeły do grupy plemion słowiańskich.

Podsumowując na obszarze dzisiejszego województwa lubuskiego osiedliły się cztery plemiona słowiańskie: Dziadoszanie, Lubuszanie, Polanie i Pomorzanie. Były to plemiona wysoko rozwinięte, z własnymi rządami, administracją, bogatą kulturą i wojskiem na wypadek wojny. Dopiero w X wieku Piastowie scalili plemiona i utworzyli państwo polskie, w skład którego weszła także Ziemia Lubuska.

Mapa plemion na Ziemi Lubuskiej

Mapa plemion na Ziemi Lubuskiej

Bibliografia:

Popiołek K., Historia Śląska od pradziejów do 1945 r., Katowice 1972

Toczewski A., Ziemia Lubuska na Środkowym Nadodrzu, Toruń 2000

Toczewski A., Historia Ziemi Lubuskiej, Zielona Góra 2008

Adam

 

Translate »